Дастур 5А630101 Атроф-муҳит муҳофазаси (саноат тармоқлари)

САНОАТ КОРХОНАЛАРИНИНГ СУВ ХЎЖАЛИГИ 
фани бўйича: 
 
Сувни чиқариб ташлаш тизимларига қўйиладиган экологик талабалар.
―Сув ҳавзаларини оқова сувлар билан ифлосланишдан муҳофаза қилиш 
қоидалари‖ ва ―Денгиз қирғоқ бўйи ҳудудларини санитар муҳофаза қилиш 
қоидалари‖ асосий низомлари.Саноат корхоналарида оқова сувларни ҳосил 
бўлиш манбалари. Ишлаб чиқариш оқова сувлари таркиби ва хусусиятлари. 
Саноат корхоналарида оқова миқдори ва сувдан фойдаланиш меъѐрлари. 
Ишлаб чиқариш оқова сувлари таснифи. Саноат корхоналаридан сувни 
чиқариб ташлаш масаласини ҳал этишнинг ўзига хос хусусиятлари. Ишлаб 
чиқариш эхтиѐжлари учун сув сарфларини камайтириш йўллари. Ишлаб 
чиқаришда сувдан фойдаланиш ҳамда ѐпиқ ва сув оқиб чиқиб кетмайдиган 
сувни оқизиш тизимларини барпо этиш. Ишлаб чиқаришдан чиқадиган ифлос 
моддаларни камайтириш йўллари, оқова сувлардан қимматбаҳо моддаларни 
ажратиб олиш ва уларни ишлатиш. Саноат корхоналарининг сувдан 
фойдаланиш ва четга чиқариб ташлаш баланс схемалари. Саноат 
корхоналарининг сувни чиқариб ташлаш тизимлари ва сув чиқариб 
ташлашнинг тамойилий тасвирлари. Саноат корхоналаридан сувни чиқариб 
ташлаш тизимлари тасвирлари. Ишлаб чиқариш оқова сувларини қабул 
қилиш. Ишлаб чиқариш оқова сув қабул қилгичларнинг турлари: сув билан 
таъминлаш айланма тизимлари, шаҳарни сув билан таъминлаш тизимлари, сув 
ҳавзалари, ер ости горизонтлари, буғлагичлар. Сув таъминоти айланма 
тизимларидан ишлаб чиқариш оқова сувларини қабул қилиш шарт-
шароитлари. Ишлаб чиқариш оқова сувларини шаҳар сувларини чиқариб 
ташлаш тизимига қабул қилиш шароитлари. Ишлаб чиқариш оқова сувларини 
сув ҳавзалари, буғлагичларга тушириб юбориш шароитлари. Турли қабул
қилгичларга тушириб юбориш вақтида оқова сувлар таркибида мавжуд 
бўлган заҳарли бўлган моддаларнинг йўл қуярли микдори. Ишлаб чиқариш 

---

оқова сувларини сув ҳавзасига таъсир этишининг ўзига хос хусусиятлари. 
Саноат корхоналари оқова сувларини сув ҳавзасига чиқариб ташлашнинг 
санитар, техник ва иқтисодий оқибатлари, қабул қилиш тури ва хусусиятига 
қараб ишлаб чиқариш оқова сувларини тозалаш даражасини аниқлаш. Ишлаб 
чиқариш оқова сувларини тозалаш усуллари. Оқова сувларини тозалаш 
усуллари ва мақсадга мувофиқлиги: сарфланиш ва тўйинганлигига кўра 
оқоваларни аралаштириш ва ўрталаштириш. Иншоотлар конструкцияси ва 
ишлаш 
тамойили, 
фойдаланиш 
соҳалари 
ўрталаштириш 
ва 
аралаштиргичларни ҳисоблаш. Ишлаб чиқариш оқова сувларини механик 
тозалаш усуллари: фильтрлаш, тиндириш, сузгичдан ўтказиш. Ишлаб чиқариш 
оқова сувларини механик тозалаш қурилмалари: панжаралар, майдаловчи 
панжаралар, қум тутгичлар, тиндиргичлар, чўкиндилар центрифугаси, 
гидроциклонлар, ѐғ тиндиргичлар, нефт ва тола тутгичлар, тола тўшакли 
фильтрлар, донадор фильтрлар микрофильтрлар, барабан тўрлар ва элаклар, 
қурилмаларни ишлаш тамойиллари, ҳисоблаш ва ишлатиш соҳалари. Ишлаб 
чиқариш оқова сувларини кимѐвий тозалаш усуллари: нейтраллаш, 
коагуляциялаш, электролиз, озонлаш ва уларни қўллаш соҳалари. Ишлаб 
чиқариш 
оқова 
сувларини 
кимѐвий 
тозалаш 
иншоотлари: 
нейтраллаштиргичлар, аралаштириш камералари, контактли резервуарлар, 
ѐритгичлар, реагентлаш ускуналари. Кимѐвий тозалаш иншоотларини 
ҳисоблаш ва ишлаш тамойиллари. Техник-иқтисодий кўрсатгичлар. Физик-
кимѐвий тозалаш усуллари таснифи. Иш тамойиллари, қўлланиш соҳалари, 
физик-кимѐвий тозалаш иншоотларини ҳисоблаш. Иқтисодий баҳолаш. Оқова 
сувларни табиий ва сунъий шароитларда биологик тозалаш усуллари ҳамда 
иншоотларидан фойдаланишнинг ўзига хос хусусиятлари. Окситеник ҳамда 
турли хилдаги аэротенкларни лойиҳалаш ва ҳисоблаш. Ишлаб чиқариш оқова 
сувларини тозалашнинг анаэроб усуллари. Ишлаб чиқариш оқова сувларини 
лойқа ажратгич ѐрдамида биологик тозалашнинг бир ва кўп босқичли 
схемалари. Ишлаб чиқариш оқова сувлари чўкинди, лойқа ва шламларини 
қайта ишлаш усуллари ва иншоотлар конструкциясининг ўзига хослиги. 
Чўкиндиларни кондиционерлаш, сувсизлантириш, зичлаш, қуритиш ва 
стабиллаштириш. Чўкиндилардан фойдаланиш. Ишлаб чиқариш оқова 
сувларини

утилизация қилиш усуллари ва улардан фойдаланиш соҳалари. 

Термик усуллар ва улардан фойдаланиш шарт-шароитлари. Ифлослантирувчи 
моддалар таркибига кўра танланадиган оқова сувларни утилизация қилиш 
термик усулларининг технологик схемалари. Ифлос моддаларни ѐқиш ва 
катализатор ѐрдамида оксидлаш. Ишлаб чиқариш оқова сувларини чуқур 
тозалаш усуллари ва иншоотлари.
 
Сорбциявий ва бисорбциявий тозалаш 
усуллари. Оқова сувларни зарарсизлантириш усуллари ва иншоотлари. Ишлаб 
чиқариш оқова сувларидан фосфор ва азот моддаларини йўқотиш иншоотлари. 
Саноат корхоналарида сувни қайта ишлатиш ва айланма сув таъминоти ѐпиқ 
тизимларини барпо этиш.
 
Айланма сув билан таъминлаш тизимида ишлаб 
чиқариш оқова сувларидан фойдаланиш. Ишлаб чиқариш сув таъминлов 
тизимидаги тозаланган оқова сувлар сифатига қўйиладиган талаблар. Ёпиқ 

---

циклли саноат корхоналарида сувни четга чиқариб ташлаш тизимлари. 
Тозаланган оқова сувлар сифатини айланма сув таъминоти тизимига қабул 
қилиш учун етарли даражага етказувчи маҳаллий иншоотлар. Тозалаш 
иншоотларини жойлаштириш.
 
Ишлаб чиқариш оқова сувлари таркибида 
портловчи, ѐнувчи, заҳарли, радиоактив ва бошқа моддалар мавжудлиги билан 
боғлиқ тозалаш қурилмалари бош режасига қўйиладиган талаблар. Тозалаш 
иншоотларини жойлаштириш. Ишлаб чиқариш оқова сувларни иншоот 
конструкцияларига 
кўрсатадиган 
таъсир 
механизмлари 
ва 
конструкцияларининг шикастланиши ҳамда емирилишдан муҳофаза қилиш 
йўллари. Саноат корхоналарининг ишлаб турган тозалаш иншоотларини 
реконструкцияси. Саноат тугун жойларини лойиҳалаш.