Darsning mavzusi: Botanika faniga kirish. Darsning ta’limiy maqsadi

O’tgan mavzuni mustaxkamlash.

1. 
   Shakli o‘zgargan yer osti novda deb nimaga aytila- di?
   
2. 
   Piyozboshli o‘simliklaming qaysi organlarida oziq moddalar to‘planadi?
   
3. 
   Piyozboshi qanday qismlardan tashkil topgan?
   
4. 
   Piyoz inson hayotida qanday ahamiyatga ega?
   

3. 
   Yangi mavzu bayoni: Tugunak va ildizpoyalar ham o'simliklarning shakli o'zgargan yer osti novdasidir. Tugunak o'simliklarga hammamizga tanish bo'lgan kartoshka, shoyigul, batat kabilar, ildizpoyali o‘simliklarga esa g‘umay, qamish, ajriq, yalpiz, gulsafsar va shirinmiyaga o'xshash turlar kiradi. Ulardan eng ko‘p tarqalgani kartoshka bilan tanishamiz. Kartoshkaning tugunaklari uning yer ostidagi organiarida hosil bo'ladi. Demak, kartoshka shakli o'zgargan yer osti novda ekan. U, asosan, yumaloq shaklda bo‘lib, o'zida ko‘p miqdorda oziq moddalar (ayniqsa, kraxmal) saqlaydi, ichki tuzilishi j'ihatidan novdaga o‘xshaydi. Tugunaklaridagi chuqurchalarda — ко‘zchalarida kurtaklar joylashganligi bilan boshqa yer osti novdalardan farq qiladi.
   

Tugunaklar issiq, sernam sharoitda tez ko‘kara boshlaydi.
Tugunakdagi kurtaklardan yangi novda о'sib chiqadi. Kurtaklarning ko‘p qismi tugunakning uchiga yaqinroq joylashadi. Shuning uchun kartoshka, odatda, uchki kurtaklardan o‘sa boshlaydi.
Agar kartoshka tugunagi kesib ko‘rilsa, uning ichki tuzilishi poyanikidan farq qilmasligini ko‘rish mumkin.
Kartoshka tugunagida kraxmal borligini aniqlash uchun kesilgan tugunakka bir tomchi kuchsiz yod eritmasi tomizilsa, u asta-sekin ko‘karadi. Kraxmal boshqa o‘simlikdagi singari barglarda hosil bo‘lib, o‘sha yerda shakarga aylanadi va po'stloqning elaksimon naychalari orqali tugunakka keladi. Bu yerda u qaytadan kraxmalga aylanadi va to‘planadi.
Bahorda kartoshka tugunaklari yerga ekilganda ulardagi kraxmal qaytadan shakarga aylanadi. Ularning kurtaklari ana shu shakar eritmasi bilan oziqlanadi va o‘sadi.
So‘nggi yillarda kartoshkani ko‘zchalaridan ekib, hosil olishga katta e’tibor berilmoqda.