dars «Ona tili» Sana: «A» «B» Mavzu: O'zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

Tashkiliy qism:
A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;
B) O’quvchilar bilan salomlashish.
C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.
D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;
E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;
Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)
Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar...
Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz, elga e’tiborsiz (A.Navoiy)
Foydalaniladigan adabiyotlar:
1) «Ona tili» 7-sinf uchun darslik.
I. Darsning borishi:
a) salomlashish
b) navbatchilik hisoboti, sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish
c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish
II. O’tgan mavzuni so’rash.
a) individual - tarqatma materiallar, kartochka.
b) Frontal (guruh bilan ishlash)
III. Yangi mavzu:
l-topshiriq. Quyidagi gaplar tarkibidagi ajratib ko'rsatilgan fe'llarni tarkibiy qismlarga ajrating.
1. Sochlarimni silab-siypalab,
Baxting bor deb esadi yellar. (Hamid Olimjon) 2. Bolta tushguncha, to'nka dam olar. (Maqol) 3. Tong otgach, yo'lga tushdik.


2-topshiriq. Ajratib ko'rsatilgan fe'llarning qaysi so'zlar bilan bog'lanib kelayotganini va qanday so'roqqa javob bo'lishini aniqlang.


BILIB OLING. Fe'lning ravishga xoslangan shakli ravishdosh deyiladi.
Ravishdoshlar harakatning belgisini bildirishi bilan ravishga o'xshaydi. Ravishdosh ham ravish kabi fe'lga bog'lanib, uning belgisini bildiradi. Solishtiring: piyoda (ravish) keldi, shoshilib (ravishdosh) keldi.


151-mashq. Matn tarkibidagi ravishdoshlarni aniqlab, qanday so'roqqa javob bo'layotgani va qaysi so'zga bog'lanayotganini ayting.
... Boysariboy o'n ming uyli Qo'ng'irot eli bilan ko'chib borgach, Ko'kqamish ko'li atrofida mollarini semirtirib, yaylovda yayrab yotadi. O'n ming uyli Qo'ng'irot elining boyvachchalari bilan yig'ilib, bir yerga jam bo'lib, bir baxmal o'tovni tikib, shu o'tovning ichida hamma boyvachchalar bilan qimiz ichib, o'z kayf-u safosi bilan o'tirar edi. («Alpomish»dan)
152-mashq. Quyida berilgan gaplarda ajratib ko'rsatilgan so'zlarning qanday so'roqqa javob bo'layotgani va qaysi so'z turkumiga mansubligini ayting. Imlosini tushuntiring.
Shohjahon hazin kayfiyatga berilgach, ko'ngli qorong'uligini na o'yin-kulgu, na sayr-sayohat yorita olardi. Malika Mumtozmahal shohning ma'yusligini sezgach, uni xushnud etish uchun g'azallar o'qib, xayollarini yaxshilikka, ezgu ishlarga undardi. Malika dunyodan o'tgach, unga bag'ishlab shoh «Tojmahal»ni qurdirdi. Ammo Shohjahonni xavotirga solgan hodisalar ro'y berib, o'z o'g'li Avrangzeb otaga qarshi isyon ko'tardi. Taxtni egallagach, otasini umrbod qamoqqa, erksizlikka mahkum etdi. («Vatan adabiyot»)
1. Ravishdosh deb nimaga aytiladi?
2. Ravishdosh qaysi qo'shimchalar yordamida yasaladi?
3. Ravishdosh gapda qanday gap bo'lagi vazifalarida keladi?