Dars mavzusi: Suvda ham quruqlikda yashovchilar sinfi

Yashash muhiti. Daryo qisqichbaqasi chuchuk suvli ko‘l, daryo va soylarda hayot kechiradi. Uning tuzilishi va rangi suv muhitida yashashga moslashgan. Tanasining ustki tomoni ko‘kimtir-qo‘ng‘ir, ostki tomoni esa oqish rangda; shuning uchun suv ostidagi qisqichbaqani payqash qiyin.
Qisqichbaqa kun bo‘yi toshlarning ostida yoki qirg‘oq yaqinida daraxtlar ildizi ostidagi inlarida bekinib yotadi. Oziq izlab faqat kechqurunlari chiqadi. Qisqichbaqaning asosiy ozig‘i suv o‘tlari, kasal hayvonlar (molluskalar, hasharotlar lichinkasi), ularning murdalari yoki kasallangan hayvonlar hisoblanadi. U oziqning hidini yaxshi sezadi.
Tashqi tuzilishi. Daiyo qisqichbaqasining tanasi qattiq xitin po'st bilan qoplangan. Xitin qoplag'ich uning tanasini tashqi ta'sirdan himoya qiladi; tana uchun tashqi skelet vazifasini bajaradi. Unga ichki organlar muskullari va oyoqlar kelib birikadi.
Qisqichbaqaning tanasi boshko'krak va qorin bo'limlaridan iborat (1-rasm).

1-rasm. Daryo qisqichbaqasining tashqi tuzilishi:
1 - boshko'krak; 2 - qorin; 3 - uzun mo'ylov;
4 - kalta mo'ylov; 5 - jag'Iar; 6 - jag'oyoqlar;
7 – qisqich; 8 - yurish oyoqlari; 9 - qorin oyoqlari;
10 - dum suzgich.
Boshko‘krak bosh va ko‘krak bo‘limlarining harakatsiz birikishi natijasida hosil bo‘lgan va boshko'krak qalqoni bilan qoplangan. Qalqonning oldingi uchi uzun pixni hosil qiladi. Ana shu pixning ikki yonida, harakatchan poyachalar ustida ko‘zlar joylashgan. Boshining oldingi tomonida joylashgan bir juftdan uzun va kalta mo'ylovlari hid bilish va tuyg‘u organlari hisoblanadi. Og'iz teshigini uch juft jag'lar o‘rab turadi.
Boshko'krakning keyingi qismida 8 juft o‘simtalar bor. Ulardan 3 jufti jag‘oyoqlar bo‘lib, oziqni ushlab og'izga surish va jabralarga suvni haydash vazifasini bajaradi.
Qolgan 5 juftidan birinchi jufti qisqichga aylangan; keyingi to‘rt jufti esa haqiqiy yurish ovoqlari hisoblanadi. Qisqichlar oziqni tutish uchun xizmat qiladi.
Qorin bo'limi yetti bo‘g‘imdan iborat. Har qaysi bo'g'imda bir juftdan qorinoyoqlar bo‘ladi. Ulardan oldingi 5 jufti ikki shoxli bo‘ladi, oxirgi 2 jufti dum suzgichtii hosil qiladi.