|
Blits so`rov
Mohir notiq kim?
No`noq notiq kim?
Notiqlik tarixi
Notiqlik san`ati sarkardalik san`atiga teng bo`lgan
DEMOSFEN (Demosthenes) (mil. av. 384—322) — yunon notigʻi, siyosiy arbobi. Afinadagi demokratik kayfiyatdagi guruhning yoʻlboshchisi. Notiklik sanʼatidan dars bergan, sud mahkamalarida, yigʻilishlarda nutq soʻzlagan (61 nutqi, 56 maʼruzasi saqlanib qolgan). Butun umri davomida Afinaning mustaqilligi va Yunoniston polislarining Makedoniyaga qarshi birlashishi uchun kurashgan. Makedoniya podshosi Filippga qarshi qaratilgan bir qancha nutq soʻzlagan (bu nutklar «filippik» nomi bilan mashhur). Hayotining soʻnggida, dushmanlari taʼqibiga uchrab, Afinadan qochgan va zahar ichib oʻlgan.
SITSERON Mark Tulliy (Marcus Tullius Cicero) (mil. av. 106.3.1, Arpinum — mil. av. 43.7.12, hoz. Gaeta yaqini) — Rim siyosiy arbobi, notiq, yozuvchi. Rimda tahsil olib, notiqlik sanʼatini egallaydi, soʻng Afina, Kichik Osiyo va Rodosda oʻz bilimini mukammallashtiradi. Elchilik davrida (mil. av. 63 y.) Katalina fitnasini fosh etgani uchun «fuqarolik chambari» bilan tadkirlanadi va Rim fukarolari orasida birinchi boʻlib «Yurt otasi» unvoniga sazovor boʻladi.
Bizning ota-bobolarimiz yashagan hududlarda avvalo xalq og`zaki ijodi, “Avesto”, “O`rxun-Enasoy” yodgorliklari, Turon zaminning Alp Er To`nga (eramizdan oldingi VII asr) haqidagi dostoni va boshqa yozma yodgorliklari xalqimiz tarixi, ijtimoiy-iqtisodiy hayoti, madaniyati, tilini o`rganishda muhim manba bo`lish bilan birga, notiqlikka undovchi materiallarga boyligi bilan qimmatga egadir.
Turkshunoslik ilmining asoschisi bo‘lgan mashhur olim Mahmud Koshg‘ariy o‘zining “Devonu lug‘otit turk” (1071-1072) kitobida Alp so‘zini quyidagicha izohlaydi: “Alp – botir, qahramon”. So‘ngra kitobda Alp Er To‘nga haqidagi mashhur marsiya keladi.
To‘nga (tonga) so‘zi esa devonda quyidagicha izohlanadi: “Tona – yo‘lbars jinsidan bo‘lgan bir xil hayvon. U filning kushandasidir. Bu so‘zning asosiy ma’nosi shudir. Lekin bu so‘z turklarda ma’nosi o‘zgargan holda qo‘llanadi. Bu so‘z, ko‘pincha, odamlarga laqab o‘rnida ishlatiladi. Chunonchi, Tonaxon, Tona tegin va shuning kabilar.
Turklarning ulug‘ xoni Afrosiyobni Tona Alp Er, deb atar edilar. Yo‘lbars kabi kuchli bahodir odam, demakdir”.
Afina demokratiyasining yo`lboshchilari
Logograflar
Qadimgi yunon tilida “logograflar” deb ataladigan, tajribali, qonunni biladigan “advokat”larga ehtiyoj tug`iladi. Logograflar sudda qatnashayotgan jinoyatchi va da’vogarlarga nimani gapirishi lozimligini yozib berganlar va shu mehnatlari evaziga haq olganlar.
Fem Istokl va Perikllar Afina demokratiyasining yo`lboshchilari bo`lishlari bilan birga nihoyatda kuchli notiq bo`lganlar. Afinada notiqlik san’atining keng rivoj topishiga sud tartibot qoidalarining ham kuchli ta’siri bo`lgan.
Sitsiliya oroli – ritorikaning vatani
V asr o`rtalariga kelib demokratiyaning yo`lga qo`yilishi, notiqlik taraqqiyoti uchun omil bo`ldi. Qadimgi yunonlar Sittsiliyalik Korak hamda Tisiylarni ritorikaning asoschilari deb tan olganlari holda, ulardan bizgacha deyarli hech narsa yetib kelmagan. Biroq ularga vatandosh bo`lgan sofist Gorgiy (taxminiy 483-376)ni ritorikaning birinchi namoyandasi deb bilishgan.
Josh Shipp haqidagi hikoyani o`qing va
fikrlar bildiring!
Amerikaning Oklaxomasida o`sgan Josh Shipp ommaviy notiq bo`lishni niyat qilmagan. Tug`ilgach, onasi tomonidan tashlab ketilgan Shipp bolaligining ko`p qismida boshqalar vasiyligida bo`ldi. E’tiborsiz va ezilgan holatda, u giyohvand moddalarga qaram bo`lib qoldi, o`z joniga qasd qilishga urindi va qamoqqa tashlandi. So`ngra, 17 yoshida, eng yosh pallasida, uni tarbiyalovchi ota-ona unga shunday dedi: Biz sizni muammo sifatida ko`rmayapmiz, biz sizni imkoniyat sifatida ko`rib turibmiz. Mana shundan keyin u birovning hayotini o`zgartirish uchun zarur bo`lgan hamma narsani tushundi. O`sha paytdan boshlab, u o`zini umidsizlarga yordam berishga bag`ishladi. U homiylik ostidagi bolalarning advokatiga aylandi va xavf ostida bo`lgan o`spirinlar bilan ishlashni boshladi. Bugungi kunda u qiyin vaziyatga tushib qolgan bolalar va ota-onalarga yordam berish qobiliyati tufayli maqtovga sazovor bo`lgan, millat tan olingan o`spirin mutaxassisi bo`lib yetishdi.
Josh bularning barchasiga qanday erishdi? Qisman uning qat’iyati, boshqalarga yordam berishga bag`ishlanganligi va qisman hayotga bo`lgan ishtiyoqi tufayli. Shuningdek, uning omma oldida nutq orqali muloqot qilish qobiliyati ham muhimdir.
Internetda 4 milliondan ortiq marta ko`rilgan TED-TALK suhbatida Josh homiylik tizimida o`sganligi va hayotining mazmuni borligini anglaganligi haqidagi hikoyasi bilan o`rtoqlashdi. U shuningdek, tinglovchilariga: "Statistik va muvaffaqiyat hikoyasining farqi bu - siz", deb aytdi. Ushbu yo`l bilan Josh o`zining shaxsiy tajribasini boshqalarni dunyoni yaxshilashga yordam berishga chaqiriqqa aylantirdi.
Agar siz Joshdan dastlab: "Siz o`zingizni muhim notiq sifatida tasavvur qilasizmi?" deb so`raganingizda, u bu fikrga kulib qo`ygan bo`lar edi. Ammo bugungi kunda u taxminan 2 million odam bilan shaxsan suhbatlashdi. U Garvard, MIT, Stenford va UCLAda ma’ruzalar qildi. U CNN, MTV, Lifetime va Oprah kabi ommaviy axborot vositalarida paydo bo`ldi. Uning yordam va umid haqidagi so`zlari butun mamlakat bo`ylab odamlarga ta’sir ko`rsatdi. Bir tinglovchining so`zlari bilan aytganda: "Agar uning hikoyasi hayotga bo`lgan qarashingizni o`zgartirmasa, men nima bo`lishini bilmayman.
Notiqlik kuchi
Perikl
"Biron bir masalada hukm chiqaradigan, ammo uni tushuntirib berolmaydigan kishi"
"Bir Xalq oldida so`zlash, o`z nomidan ko`rinib turibdiki, bu sizning fikringizni ommaga yetkazish usulidir. Ularni boshqa odamlar bilan bo`lishish va boshqa odamlarga ta’sir o`tkazishidir.
F.Ruzvelt
Barbara Jordan
Ronald Reygan
Malala Yusufzay
Do'stlaringiz bilan baham: |
