Данаев Мансур Хамроқулович смм-52 гуруҳ талабаси

TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI “IQTISODIYOT” KAFEDRASI “IQTISODIYOT NAZARIYASI” FANIDAN
Yakuniy nazorat
Данаев Мансур Хамроқулович
СММ-52 гуруҳ талабаси


23 – variant
1. Iqtisodiyot nazariyasi fanida fiziokratizmning tarixiy o’rni va ahamiyati.
2. Davlat mulki va uning hosil bo’lishi

Kafedra mudiri: X.Asatullayev

Iqtisodiyot nazariyasi fanida fiziokratizmning tarixiy o’rni va ahamiyati.
Fiziokratlar (lat. - tabiat, xukmronlik) - bu XVIII asrdagi frantsuz
iqtisodchilari, klassik sig’siy iqtisod vakillaridir. Fiziokratlar maktabi Frantsiyada
feodalizmdan kapitalizmga o’tish davrida vujudga keldi. Bu tasodifiy hol emas edi.
O’sha davrda Frantsiyada manufaktura ancha rivojlangan bo’lsada, ammo mamlakat
hali ham agrar holatda edi. Aholining asosiy qismi qishloqlarda yashar, milliy
boylikning 2/3 qismi shu sohada yuzaga keltirilar edi. Qishloq xo’jaligi ahvolini
yaxshilash tadbirlari fiziokratlar tadqiqotlarining asosini tashkil etadi. Ular qishloq
xo’jaligini iqtisodig’tning yagona unumli sohasi deb hisobladilar. Ularning fikricha,
boylik faqat qishloq xo’jaligida yaratiladi, sanoat va savdoda esa u qayta ishlanadi va
qayta taqsimlanadi, xolos. Shunga ko’ra fiziokratlar tadqiqotni muomala sohasidan
ishlab chiqarish sohasiga olib o’tdilar va bu bilan kapitalistik tizimning keyingi tahlili
uchun asos yaratdilar.
Fransua Kene (1694-1774) - fiziokratlar maktabining asoschisidir.
Frantsiyadagi klassik siyosiy iqtisod maktabi – P.Buagilberadan so’ng XVIII asrning
o’rtasida fiziokratlar maktabining asoschisidir, bu maktabga katta guruh
iqtisodchilaridan tashkil topdi – A.Tyurgo, V.Mirabo, V.Dyupon de Nemur,
G. Letron va boshqalar.
Fiziokratlar maktabi monetarizmni tanqid qildilar. Boylikni asosiy manbai tilla
degan fikrli, uni asosini tashqi savdo orqali erishiladi degan kontseptsiyani noto’g’ri
deb aytadilar.
F. Kene va uning safdoshlari quydagi tushunchani ilgari so’ratilar. Bular fikriga
boylik ist’emol qiymatlaridan tanllanadi. Pulni vazifasi muomilada ettirishdan iborat.
Boylikni manbai ishlab chiqarishda, savdoda emas. Fizikratlarni yutug’i., ular
qo’shimcha qiymat nazariyasini, to’g’risida to’g’ri ishlab chiqarish bilan bog’ladilar
va kattalikda ishlab chiqarishni taxlil qilishlikka zamin yaratishdi. G.F.Kene har
tomonlama bilimli olim bo’lib, Versal yaqinida kambag’al dehqon oilasida dung’ga
keldi. U g’shligidan tibbig’tga qiziqdi va bu sohada ta’lim oldi. Keyinchalik tibbig’t
amalig’ti unga shuhrat keltirdi. 1752 yilda Kirol Lyudovik XV saroyida tabiblik qildi.
Tibbig’t va biologiyaga oid ko’pgina asarlar yaratdi. F.Kene iqtisodig’t muammolari
bilan oltmish g’shidan boshlab bevosita shug’ullana boshladi.
Shuni ta’kidlab o’tish kerakki, F.Kenening iqtisodiy g’oyalari qirol saroyida -
Versalda yuzaga keldi. U umrining oxirigacha o’sha erda yashadi va ijod qildi.
F.Kenening «Fermerlar», «Don», «Aholi», «Soliqlar» nomli dastlabki iqtisodiy
maqolalari Didro va D.Alamber tomonidan chop etilgan «Qomus» da e’lon qilindi.
1758 yilda uning asosiy asari «Iqtisodiy jadval» dunyoga keldi. F.Kene nafaqat
fiziokratizm maktabi asosini yaratdi, balki uning nazariy va sig’siy dasturini ham
shakllantirdi. Uning fiziokratik g’oyalarini keyinchalik A.Tyurgo va boshqa bir qator
Frantsuz iqtisodchilari davom ettirdilar va targ’ibot qildilar. Shunday qilib, haqiqiy
fiziokratlar maktabi g’ki o’sha davr tili bilan aytganda «iqtisodchilar maktabi» tarkib
topdi. Uning eng rivojlangan davri XVIII asrning 60-70 yillariga to’g’ri keladi.