D. tojiboyeva, A. Yo‘ldoshev maxsus fanlarni o'qitish metodikasi

§. Loyiha tayyorlashning taxminiy namunasi va loyiha tayyorlashni o‘rganish

Kasb ta’limi yo‘nalishidagi talabalarning kichik guruhlarda o‘zlari tanlab olgan mavzulari ustida ishlab, ana shu mavzularda ma’ruza va seminar darslari olib borish loyihalarini tayyorlashlarini kichik guruhlarga bo‘lib, loyiha tayyorlash misolida ko'rish mum­kin.

Dars o‘tishning texnologik xaritasi. biznes reja tuzish ham o'ziga xos loyiha hisoblanadi. Dars o'tishning texnologik xarita- sini tayyorlash ham ko'rib o'tgan bosqichlarimiz asosida amalga oshiriladi. Dars o'tishning namunaviy texnologik xaritasini awal ko'rib o'tganimiz sababli bu yerda batafsil to'xtamaymiz (V bob,

2. 
   § va VI bob, 3-§ga qarang). Asosiy diqqatimizni mavjud muam- molarni o‘rganib, ular orasidan fikrimizcha, dolzarb deb topilgan masalani tadqiq qilib, uni yechish uchun takliflar berish maqsad qilib qo‘yilgan loyiha ishlab chiqishni o‘rganishga qaratamiz.
   

Quyida loyiha ishlab chiqishning taxminiy namunasini kelti- ramiz:



TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI


«Iqtisodiyot nazariyasi kafedrasi»

«Iqtisodiyot nazariyasi kafedrasi» tomonidan talabalar o'rtasida o'tkazilayotgan «Yilning eng yaxshi

loyihasi» konkursida qatnashish uchun tayyorlangan loyiha

Mavzu: «Agrar sektor xususiyatlari va muammolari konsepsiyasi»

Loyiha rahbari — BR-70 guruh talabasi: Xolmuhamedova D.

Qatnashuvchilar: BR-70 guruh talabalari: Oblomurodov Т., Tog'aev S., Ahmedov A., BR-71 guruh talabalari: Muyinova N., Xudoynazarov S.,

BR-75 guruh talabalari: Sultonova Z., Akbarxo‘jayeva N., Salimbekova F.,

BR-76 guruh talabalari: Jabborov A., Tongotarov A.

Toshkent—2006 TADQIQOT LOYIHASI

1. 
   Loyiha nomi: Agrar sektor xususiyatlari va muammolari konsepsiyasi.
   
2. 
   Konkurs turi: Amaliy tadqiqot.
   
3. 
   Dastur turi: 0‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2003-yil 24-martdagi «Qishloq xo'jaligida islohotlarni chuqurlashti- rishning eng muhim yo'nalishlari to‘g‘risida»gi Farmoni, Vazirlar Mahkamasining «2004—2006-yillarda fermer xo'jaliklarini rivojlan­tirish konsepsiyasini amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi Qarori, «Qishloq xo‘jaligida islohotlarni amalga oshirishga qaratil­gan qonunlar ijrosini ta’minlashga oid qo'shimcha chora-tadbirlar», «Qishloq taraqqiyoti va farovonligi» yilida qo'yilgan maqsadlardan kelib chiqqan holda agrar sektor xususiyatlari va muammolarini tadqiq etish.
   

4. 
   Ilmiy yo'nalishi: Iqtisodiyot.
   
5. 
   Ilmiy yo‘nalishning aniq shifri va nomi (ilmiy yo‘nalishlar klassifikatori bo'yicha): 6F — Bozor iqtisodiyoti, davlat va huquq nazariyasi.
   
6. 
   Tayanch iboralar: Agrar sektor, resurslar, resurslar chek­langanligi, yer, suv resurslari, tabiiy sharoit, hosildorlik, mehnat unumdorligi, renta, dehqon xo'jaligi, fermer xo'jaligi, shirkatlar, qishloq xo‘jaligi infrastrukturasi, "qisqa muddatli muammolar, uzoq muddatli muammolar.
   
7. 
   Tadqiqotning qisqacha tafsiloti: Annotatsiya.
   

Mamlakatimiz iqtisodiyotida agrar sektor alohida muhim o‘rin

tutadi. Qishloq xo‘jaligi mahsulotining yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 26—30 foiz atrofida bo‘lib, ishlab chiqarishning asosiy qis­mini tashkil etadi. Mamlakatimizda keyingi yillarda qishloq xo'jaligini rivojlantirish, mavjud resurslardan samarali foydalanishni yo‘lga qo'yish maqsadida iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish, fermer - dehqonlami qo'llab-quwatlash borasida katta ishlar amalga oshirilmoqda. Lekin qishloq xo'jaligi o'ziga xos xususiyat- larga ega bo'lgan tarmoq bo'lib,. muvofiq ravishda muammolar, yechimini kutayotgan masalalar doimo mavjud. Hozirgi kundagi muhim muammolardan biri xo'jalik yurituvchi subyektlarning real iqtisodiy ahvoli kompleks ravishda chuqur ilmiy o'rganilmaganidir. Masalan, xo'jalik yurituvchi subyektlar almashlab ekishni qanlay tarzda amalga oshirayapti? Fermer, dehqon xo'jaliklarini resurslar bilan ta’minlanish darajasi qanday holatda? Qishloq xo'jalik mahsulotlarini qayta ishlash va saqlash-chi? Fermer va dehqon xo'jaliklarini yer maydonining optimal miqdori qanday bo'lishi kerak? Ularga axborot, konsalting va boshqa xizmatlar ko'rsatish darajasi qanday? Nima sababdan agrar sektoiga yo'naltirilayotgan ichki va xorijiy investitsiyalar ulushi kamayib borayapti va hoka- zolar.

Mazkur tadqiqot loyihasi qishloq xo'jaligini iqtisodiy jihatdan kompleks ravishda chuqur o'rganish va o'tkazilgan tadqiqot asosida ilmiy xulosalar chiqarish, takliflar berish, ularga ekspert xulosalarini olish, ilmiy monografiya tayyorlash va chop etishga ruxsat olishni maqsad qilib qo'yadi.

Loyihada qatnashuv- chilarning familiyasi, ismi	Qaysi guruh talabasi	Loyihada bajaradigan vazifasi
1 .Xolmuhamedova D.	BR-70 guruh	Loyiha rahbari, agrar sektor xususiyatlari
Oblomurodov T. Ahmedov A.	BR-70 guvuh BR-70 guruh	Qishloq xo'jaligini resurslar bilan ta’minlanishini o'rganish
Tog'ayev S. Shodmonova I.	BR-70 guruh BR-71 guruh	Qishloq xo'jaligi infrastruktu- rasini o'rganish
Kornilov R. Sultonova Z.	BR-71 guruh BR-75 gumh	Agrar sektorga investitsiya jalb qilish masalalarini o'rganish
Salimbekova F Akbarxo'jayeva N.	BR-75 guruh BR-75 guruh	Yer unumdorligi, yagona soliq, yer maydoni optimal hajmi masalasi
Jabborov A. Tongotarov S.	BR-76 guruh BR-76 guruh	Xarajatlar, mahsulot realiza- tsiyasi muammolarini o'rga­nish

8. 
   Bajarish muddati: 2009—2011-yillar
   
9. 
   Tadqiqot o'tkazish uchun saflanadigan mablag'
   

14478400 so'm

(Mablag' nimaga, qancha sarflanishi batafsil beriladi. Moddiy xarajatlar, ish haqi, xizmat safari xarajatlari alohida ko'rsatiladi va asoslanadi).

2. 
   Loyiha ishtirokchilari to'g'risida ma’lumot
   
   1. 
      Loyiha rahbari to'g'risida ma’lumot:
      

Familiyasi, ismi-sharifi, qisqacha bajargan ishlari, yashash joyi.

2. 
   Loyiha ishtirokchilari to'g'risida ma’lumot:
   

Har bir ishtirokchining familiyasi, ismi-sharifi, qisqacha bajar­gan ishlari, yashash joyi va boshqalar.

Bu ma’lumotlar ishtirokchilarning loyihani bajarishga layoqati ko'rsatkichlarini qamrab olgani ma’qul. Chunki, ular asosida hakamlar xulosa chiqaradi.



ISHNING QISQACHA MAZMUNI

1. 
   Agrar sektor xususiyatlari va muammolari konsepsiyasi.
   
2. 
   Loyihada yechilishi nazarda tutilgan ilmiy-amaliy muam­molar.
   

Qayd etilgan muammolarning yechimini topish uchun quyidagi yo‘nalishlarda tadqiqot olib borish mo'ljallanadi:

• 
  agrar sektorning nazariy va amaliy masalalarini tadqiq et­ish;
  
• 
  xo'jalik yuritishning barcha shakllarining afzalliklari va kamchiliklarini o'rganish;
  
• 
  agrar sektorning o‘ziga xos xususiyatlari, shu sektorda band bo‘lganlarning daromadlariga qanday ta’sir ko'rsatishini o'rganib chiqish;
  
• 
  mehnat unumdorligi, hosiidorlikka ta’sir ko‘rsatuvchi omil- larni o'rganish; .
  
• 
  qishloq xo‘jaligida fond bilan qurollanish darajasini o'rganish;
  
• 
  ishlab chiqarish xarajatlari hajmiga turli omillar qanday ta’sir ko'rsatishini 0‘1-ganish;
  
• 
  yetishtirilgan hosilning qanday qismi qayta ishlanishini o'rganish;
  
• 
  narx pariteti va uni xo'jalik yurituvchi subyektlar daro- madiga ta’siri;
  
• 
  talab va taklif noelastikligini dehqonlar daromadiga ta’siri va boshqalarni o'rganish.
  

3. 
   Loyiha doirasida o‘z yechimini topishi lozim bo‘lgan aniq ilmiy-texnik vazifalar va muammolar.
   

Loyihani amalga oshirishda quyidagi aniq ilmiy-texnik vazifa­lar bajarilishi nazarda tutiladi:

• 
  qishloq xo'jaligi faoliyatining huquqiy asoslarini, mam­lakatimizda yuritilayolgan agrar siyosatni o'rganish:
  
• 
  agrar sektorda xo'jalik yurituvchi subyektlarga mustaqil tadqiqot obyekti sifatida yondashib, ularning hozirgi kundagi real imkoniyatlarini aniqlash;
  
• 
  agrar sektorda real muammolarni o'rganish maqsadida xo'jalik yurituvchi subyektlar o'rtasida savolnoma asosida so'rov o'tkazish;
  

• 
  xo'jalik yurituvchi subyektlarning faoliyati bo'yicha statistik ma’lumotlar, axborotlar to'plash;
  
• 
  yig'ilgan ma’lumot, axborotlarni qo'yilgan maqsadga ko'ra qayta ishlash;
  
• 
  tadqiqot jarayonida olingan ma’lumot, axborotlar asosida nazariy- ilmiy xulosalar chiqarish;
  
• 
  tadqiqot asosida olingan natijalarga ko'ra samarali xo'jalik yuritish uchun tavsiyalar ishlab chiqish;
  
• 
  tayyorlangan hisobotni ekspert xulosalaridan o'tkazish;
  
• 
  ilmiy-amaliy izlanishlar natijasi sifatida monografiya tay­yorlash va nashr qilish.
  

4. 
   Mazkur loyihada ko‘zlangan maqsad oldin ham qo‘yilganmi?
   

Aynan shunday mazmunda bunday masala tadqiq qilinmagan.

5. 
   Loyihani amalga oshirish quyidagi natijalarni olish imkonini beradi:
   

1. 
   Qishloq xo'jaligida faoliyat yurituvchi subyektlarning agrar sektorda tutgan o'rnini aniqlash.
   
2. 
   Tadqiqot o'tkazilayotgan davrdagi agrar sektordagi real ho- latni aniqlash.
   
3. 
   Xo'jalik yurituvchi subyektlar oldida turgan mavjud muam- molarni aniqlash.
   
4. 
   Aniqlangan muammolar bo'yicha ularni bartaraf qilish uchun taklif qilingan tavsiyalar.
   
5. 
   Xo'jalikni samarali yuritish uchun takliflar.
   

Olingan natijalardan xo'jalik yurituvchi subyektlar, Qishloq va suv xo'jaligi vazirligi foydalanadi.

6. 
   Loyihalarni amalga oshirish bosqichlari va muddatlari
   

Uni loyiha vaqtini bosqichlarga bo'lib yoki ma’lum bir maqsad va vazifalarni amalga oshirishni ko'zlagan holda, unga ma’lum bir muddat ajratib ko'rsatish mumkin.

Aytaylik, 3 yilga mo'ljallangan loyihaning har bir yilini bir boscfich sifatida belgilab, unda bajariladigan ishlar, erishiladigan natijalar ko'rsatiladi.

Xarajatlar smetasi (ming so'm)
	Xarajat turlari							Jami
	Mehnat­ga haq to'lash fondi	Ustama xarajat­ lar	Safar xarajat­ lari	Materi- allar	Asbob- uskuna- lar	Boshqa xarajat­ lar
Qishloq va suv xo'jaligi vazirligi	12200	1258,4	400	200	800	50	14908,4
Hamijrochi tashkilot (agar bor bo'lsa)	-	-	-	-	-	-	-
Jami:	12200	1258,4	400	200	800	50	14908,4

T/r	Lavozim	Shtat birligi	Ishlov- chilar soni	Bir ish- lovchining ish haqi (oylik)	Bir ishlov- chining yillik ish haqi	Jami
1.	Loyiha rahbari	1	1	100000	1200000	1200000
2.	Mutaxassislar	10	10	91666	1100000	11000000
3.	Jami	11	11		12200000	12200000

(Loyihaning bu qismi-xarajatlar hisoblashni buxgalteriya hisobi va audit darslarida o'rganiladi).

Namunaviy loyihamiz kafedraning ilmiy ishlarida qatnashishni ko'zlagan iqtidorli talabalar uchun mo‘ljallangan. Darsda esa nis­batan uning oddiy, sodda varianti o'tilayotgan mavzu yoki shu mavzu bo'yicha mavjud muammolar yuqoridagi jadvalda berilgan tartib asosida tayyorlanadi. Lekin barcha talabalar turli tashkilot, fondlar o'tkazayotgan tanlovlarda qatnashish uchun ilmiy tadqiqot loyihasi tuzishni o'rganishni faqat ijobiy baholash mumkin. Tala­balar bu metod yordamida biznes-reja tuzishni o'rganadilar.

Barcha metodlar kabi bu metodning ham afzalliklari va kam­chiliklari mavjud. Ko'pincha bosqichma-boqich amalga oshirish mo'ljallangan metodlar texnologiya tarzida ham ifodalanadi. Bun­day yondashish ham mumkin, bu har bir o'qituvchining qaysi nuq­tayi nazardan yondashishiga bog'liq. Tadqiqot metodiga xos afzal- liklar, kamchiliklar bu metodga ham xos. Biz uni awal ko'rib chiqqanmiz.

Xulosa

Loyihalash metodi — o'rganilishi lozim bo'lgan mavzu, muammo, masalani aniqlab, uni yechish uchun kelajakda amalga oshiriladigan ishlarni rejalashtirish, qo'yilgan maqsadni va uni ba­jarish qanday natijaga olib kelishini loyihada aks ettirish hamda uni amalga oshirishni o'rgatadigan metod.

Metodni qo'llash asosida dars o'tganda loyihalash obyektining maqsadini aniqlash, mazmunini ifodalash muhim ahamiyatga ega. Bu metod asosida biznes reja tuzish, texnologik xarita ishlab chi­qish, turli loyihalar ishlab chiqish va ularni amalga oshirish ko'nik- masi hosil bo'Iadi. Bu metod mas’uliyatni his qilishga o'rgatadi.





Asosiy tayanch tushunchalar va atamalar

Loyihalash metodi, loyihalash bosqichlari, loyihalash obyekti, loyihalash maqsadi, loyihalash vazifasi, namunaviy loyiha, tadqiqot loyihasi, loyiha taqdimoti, loyihani baholash mezonlari.

Takrorlash va munozara uchun savollar

1. 
   Iqtisod fanlarini o‘rganishda loyihalash metodi qanday o‘rin tutadi?
   
2. 
   Sizningcha, bu metodni qanday mavzu yoki savollarni o'rganishda qo‘llagan ma’qul?
   
3. 
   Loyihalash metodining asosiy bosqichlarini aytib bera olasizmi?
   
4. 
   Boshqa hech qaysi metod o'quvchi, talabalarda bu metodga o'xshab mas’uliyatni his qilishni shakllantirmaydi, tarbiyalamaydi, degan fikrga qo'shilasizmi?
   
5. 
   Siz loyiha taqdimotida nimalarga ahamiyat bergan bo‘lardingiz? Loyiha uchun berilgan baholash mezonlari sizni qoniqtiradimi, yana nimalarni qo'shish mumkin?
   
6. 
   Siz o'zingiz qanday muammoni tanlagan bo‘lardingiz?
   
7. 
   Loyihani amalga oshirish uchun zarur mablag' miqdorini hisoblab chiqib, asoslab bera olasizmi?
   

XIV bob. IQTISODIY FANLARNI 0‘QIHSHDA BOSHQA METODLARNI QO‘LLASH


Dars o‘tish jarayonida qo'llaniladigan metodlar turli-tuman bo'lib, ularning har biri talabalarni bilim olish, axborot ustida ish­lash, fanni o'rganishga yo'naltiradi. Biz awalgi boblarda o'rgangan metodlarimizga o'xshab dars o'tishda keng qo'llaniladigan tahliliy va ijodiy fikr yuritishga, o'z fikrini himoya qilishga o'rgatadigan qa­tor metodlar borki, ularni mazkur bobda ko'rib chiqamiz.

l-§. O'quv va ilmiy adabiyotlar ustida mustaqil ishlashni o'rgatuvchi metodlar

. _ _ O'quvchi, talabalarni o'qitishda

Kitob ustida mustaqil ishlash qo'llaniladigan eng muhim me­todlardan biri kitob ustida ishlash- dir. Bu metodning afzalligi shundaki, u kitobxonga o'quv ax- borotini uning o'ziga xos sur’atda va qulay vaqtda olishini ta’minlaydi. O'quv adabiyotlari bilan ishlash metodlariga xos funk­siyalarni barchasini bajaradi.

Kitob ustida mustaqil ishlashning maqsadi uning tarkibi bilan tanishib chiqish, tezda qarab chiqish, alohida boblami yoki para- graflarni sinchiklab o'qish, berilgan materialni o'rganish, alohida bob yoki butun kitobga referat yozish, ayrim qoidalarni yodlash va boshqa usullar tarzida bo'lishi mumkin. Shuning uchun bu me­todning qo'yilgan maqsaddan kelib chiqib, turli modifikatsiyalarda qo'llash mumkin.

Kitob ustida ishlash o'quvchi, talaba uchun murakkab va qiyin metod sanaladi. Juda ko'p o'quvchi, talabalar o'qishni bilganlari holda kitob bilan ishlashni yetarli darajada bilmay yoki o'qiganlarining ma’nosiga to'liq yetmagan holda bitiradilar. Bunga sabab nima?

Nima sababdan o'quvchilar ham, talabalar ham o'quv adabi­yotlari bilan ishlashni qiyin ko'rishadi?

Bir guruh metodistlar (Beck va boshqalar, 1993) tadqiqot o'tkazib, buning ikki asosiy sababini aniqlashdi:



Birinchidan, darsliklar, ko‘pincha noaniq, mujmal yozilgan bo‘ladi, hech bo‘lmaganda matnni tushunish uchun zarur bo'lgan barcha axborotni kamdan-kam holatda qamrab oladi.

Ikkinchidan, kitobxon noaniq yozilgan matnga, tushunmagan so‘zga duch kelgach, tipik holatda o'zini passiv tutadi, ya’ni eng osoni kitobni yopib qo‘ya qoladi.

Uchinchidan, o'quvchi, talabalar ko'pincha bir adabiyotdan za­rur axborotni barchasini olishni ko'zlashadi.

Shuning uchun amerikalik pedagoglar tomonidan o'quvchi, ta- labalarni kitob ustida ishlashlarini faollashtirish maqsadida «mual- Iifdan so'rang» metodi ishlab chiqilgan. Bu metodni qo'llab darsni boshlashdan oldin o'qituvchi buyuk faylasuflardan Suqrotning yozma nutq haqidagi shikoyatini boshqacha tarzda ifodalab, yozil­gan matn doimo tushunarli bo'lavermaydi. Uni tushunmagani uchun o'quvchi aybli emas. Odatda, gapirayotgan kishining nutqida tushunilmagan gapni, so'zni so'zlovchiga savol berib, uni kengroq tushuntirib berishini so'raymiz. Yozma matn, ya’ni kitob ma’nosi tushunarli bo'lmasa, uni tushuntirib berishlarini so'rash mumkin emas. Faqat bunda uni kursdoshlari tushuntirib berishi yoki o'zi harakat qilishi mumkin, deya tushuntiradi.

Buning uchun o'qituvchi talabadan matnda nima yozilganini tushunishni ana shu metod yordamida o'rganishi mumkinligini ko'rsatadi. Bu o'rganilayotgan fan bo'yicha darslik, o'quv qo'llanmasi yoki gazeta, jumallarda chop etilgan bevosita o'rganilayotgan mavzuga taalluqli iqtisodiy maqolalar bo'lishi mumkin.

Bunda o'qituvchi talabalarga mavzu bo'yicha o'quv adabiyoti- dan paragraf yoki biron parchani o'qishni taklif etadi. So'ngra o'qituvchi talabalarga:

Aytinglarchi, muallif bu yerda nima haqida gapirayapti? degan savolni beradi. Talabalar javob bergach, o'qituvchi gap nima haqida ketayotganligiga yakun yasaydi. Hamda aniqroq, tushunarliroq bo'lishi uchun siz bu fikrni qanday ifodalagan bo'lardingiz? degan savol bilan murojaat qiladi.

Bu metodni boshqacha variantda, dars o'tishni uch bosqichga bo'lib quyidagicha qo'llash mumkin:

Dastlab, o'qituvchi talabalarga kitob yoki ilmiy maqolani o'qib chiqib, tushunmagan jumla, fikrni alohida ajratib daftarga yozishni topshiradi.

So'ngra, ikkinchi bosqichda muallif nima haqida fikr yuritayot- gani, u nima demoqchi ekani muhokama qilinadi.



Uchinchi bosqichda, o'qituvchi talabalardan o'zlari muallif si­fatida bu fikrni yozma ravishda qanday ifodalagan bo'lar edingiz, yozib bering deb, topshiriq beradi.

To‘rtinchi bosqichda, talabalar yozgan javoblar o'zaro tekshiri- ladi va muhokama qilinadi. Muhokama individual yoki kichik gu­ruhlar bo'yicha olib borilishi mumkin. Asosiy maqsad, yozilgan fikr tanqid qilingan muallifnikiga qaraganda tushunarliroqmi yoki ak- sinchaligini aniqlash.

Talabalar o'z flkrlarini bildirgach, ularni solishtirib, 0‘qituvchi o‘zi yakun yasaydi. Ana shu parchani tushunish uchun awaldan nimalami o‘qigan bo'lishi, nimalami bilish kerak? va hokazo. Topshiriqni bajarilishiga qarab talabalarga ball beriladi Bunday usulni qo‘llash talabalarni 0‘qishni faol o'rganishga undaydi. Undan tashqari talabalarni o‘z flkrlarini asoslashga, mate­rialni taqdim qilishni o'rgatadi.

«Muallifdan so‘rang» usuli bo'yicha talabalar o'zlari yangi matn bilan ishlab, yozishni 0‘rganishadi.

Ushbu usulni modifikatsiyasi darsda 4iigan ^Inavf^{u va} bir necha o‘quv adabiyotida berilgan shu menmg kasbim» mavzu bo'yicha matnni o‘qib chiqib, so- lishtirish ham mumkin-ki, u talabalarga mavzuni o'zlashtirishga, mus­taqil fikr yuritish va bilimini mustahkamlashga katta yordam beradi.

Ko'pincha, o'quvchi-talabalar kollejni, oliy o‘quv o‘quv yurtini bitirib, ishga tushganda ustozlar hayron bo'lishadi, nahot shu nar- salarni bilmaydi, o‘quv yurtini bitirib keldi-ku, u yerda bu nar- salami o'qitgan, o‘rgatgan bo'lishi kerak edi, deb. Psixologlaming fikricha, buning asosiy sababi, eng awalo, har bir kishi o'qishdan aniq maqsad qo‘ymas ekan, ko'zlagan natijaga erishib bo'lmaydi. Agar aniq maqsad qo‘yilmasa, bilimli mutaxassis emas, o‘qiganini to'tiqushdek takrorlovchi, bilganini real hayotda qanday qo'llashni bilmaydigan bitiruvchilar tayyorlanadi.

0‘quvchi, talabalar kitob yoki maqola o‘qir. ekan, unga olgan bilimi yoki undagi berilgan axborotdan joriy, oraliq yoki yakuniy nazorat topshirishda yoki ball to’plashda qanday foy- dalansam bo'Iadi, degan nuqtayi nazardan qaraydi. Kasb egasi bilimi jihatidan undan ustun bo'lmasada, mutaxassisligi bo'yicha qoiiga kitob tushsa, eng awalo, undan ish jarayonida qanday foy­dalanish mumkinligiga e’tibor qaratadi. Akademik va amaliy bilimning asosiy farqi ham ana shunda.

Shuning uchun ham hozirda o'quv yurtlarini bitiruvchilami egallayotgan kasblari bo'yicha amaliyot bilan bog'lashga alohida

Biz taxminan nimalami bilamiz?	Biz nimalami bilishni xohlaymiz?	Biz nimalami bildik?
1
2
va hokazo

Uni har bir talaba o'z daftariga chizib oladi. Doskaga yoki qog'oz plakatga (qog'oz doskaga) butun gumh uchun chizamiz. Bunda savol qo'yilib, guruhda juftlik yoki kichik guruhlar, yoki in­dividual tarzda muhokama qilish mumkin.

Bunda «aqliy hujum»ni qo'llash yaxshi natija beradi.

Aytaylik, «Yalpi talab va yalpi taklif» mavzusi bo'yicha seminar darsida ana shu metodni qo'llamoqchisiz.

Bilaman	Bilmoqchiman	Bildim
Talab va uni o'zgarishiga ta’sir qiluvchi omillar Taklif va uni o'zgarishiga ta’sir qiluvchi omillar Talab va tak­lif grafigi Talab va tak­lif qonuni Samarali tan­lov Bozor mu­vozanati Yalpi talab va yalpi taklif va boshqalar	Yalpi talab eg­ri chizig'ini indi­vidual talab egri chizig'iga o'xshashlik sa­bablari Yalpi taklif eg­ri chizig'i, uni qisqa va uzoq muddatli davr nuqtayi nazari- dan o'rganish Yalpi taklif eg­ri chizig'ining siljishi nimani ko'rsatadi?	a) boylik effekti b) protsent stavkasi effekti import effekti yalpi talab determi- nantlari. Qisqa muddatli davrda yalpi taklif egri chizig'i uch bo'lakka bo'linadi: gorizontal yoki Keyns bo'lagi; oraliq bo'lak; d) vertikal yoki klassik bo'lak. Uzoq muddatli davrda vertikal holda, ya’ni barcha resurslar ishga solingan ho­latda bo'lishini. Determinantlar o'zgar- ganda mahsulot birligiga to'g'ri keladigan ishlab chiqarish xarajatlari o'zga­radi. Taklif egri chizig'i o'ngga yoki chapga siljiydi.