D. Rikardoning nisbiy ustunlik nazariyasii

Kapital xarakati balansi =Aktivlarni sotishdan tushadigan barcha tushumlar – Xorijiy aktivlarni sotib olishga kilingan xarajatlar.
Xorijga aktivlarni sotish valyuta zahirasini ko`paytirsa, sotib olish esa uni kamaytiradi. SHuning uchun kapital harakati balansi barcha operatsiyalardan keladigan sof valyuta tushumlarini ko`rsatadi. Kapital harakati hisobining ijobiy qoldig’i mamlakatda kapital ko`payishini bildirsa, uning salbiy qoldig’i mamlakatda kapital kamayishini bildiradi.
Avval aytib o`tilganidek, joriy operatsiyalar bo`yicha balans va kapital harakati balansi o`zaro chambarchas bog’liq. Bizning misolda birinchisining taqchilligi (-87) katta qismi (+63) kapitalning sof oqib kelishi hisobiga moliyalashtiriladi va aksincha, agar to`lov balansi joriy operatsiyalar bo`yicha musbat qoldiqqa ega bo`lsa, kapital harakati hisobi balans bo`yicha manfiy qoldiqqa yo`l qo`yilgan bo`ladi.
SHunday qilib, balansning bu ikki bo`limi bir-biri bilan tenglashib boradi.
To`lov balansi qoldig’i= Joriy operatsiyalar + Kapital harakati balansi
Biroq, amalda to`lov balansining bu qismida ham ko`pincha kamomad yoki ortiqchalik yuzaga keladi. Barcha mamlakatlarning Markaziy banklari rasmiy zahiralar deb ataluvchi xorijiy valyuta zahiralariga ega bo`lib, bu zahiralar joriy operatsiyalar bo`yicha balans va kapital harakati bo`yicha balans nomutanosibligini bartaraf etishda qo`llaniladi. Bizning misolda bu nomutanosiblik yoki qoldiq (-24)ni tashkil etadi va rasmiy zahiralardan tushumlar hisobiga tartibga solinadi.
Rasmiy zahiralarning qisqarishi (+) kamomad miqdorini ifodalaydi, rasmiy zahiralarning o`sishi (-) esa to`lov balansining musbat qoldig’i miqdorini ko`rsatadi. Natijada uning barcha uch bo`limi summasi «0»ni tashkil etishi lozim. Bu esa xorijiy valyuta taklifini va unga mamlakatda bo`lgan talab tengligini bildiradi.
Biror mamlakatning tashqi iqtisodiy faoliyatga bevosita va bilvosita aralashuvi jarayoni eksport va import hajmi va tarkibiga ta`sir ko`rsatish orqali ichki bandlilikni ta`minlash, iqtisodiy o`sishga erishish, makroiqtisodiy barqarorlikni ta`minlash, to`lov balansini yaxshilash hamda valyuta kursini tartibga solish maqsadlarini ko`zda tutadi. Davlat tomonidan amalga oshiriladigan bunday tadbirlar savdo siyosati deb yuritiladi. Savdo siyosati – byudjet-soliq siyosatining tashqi savdo hajmlarini soliqlar, subsidiyalar, valyuta nazorati va import yoki eksportni to`g’ridan-to`g’ri cheklashlar orqali tartibga solishni o`z ichiga olgan nisbatan mustaqil yo`nalishidir.