D r. X. Djuraev, Sh. Yu. Djabbarov, B. M. Umirzakov tarmoq protokollari

Xarajatlarni kamaytirish
: o‗tkazish qobiliyatidan samarali foydalanish va 
qimmat tarmoq infratuzilishlari yangilanishini arzonligi; 
Samaradorlikni oshirish
: tarmoqni ikkinchi pog‗onada bir nechta mantiqiy 
guruhlarga bo‗lish (keng eshittirishli domen) ortiqcha tarmoq trafigini sonini 
kamaytiradi va samaradorlikni oshiradi; 
Keng eshittirishli domenlarni kamaytiradi
: tarmoqni VLANlarga ajratish 
keng eshittirishli domendagi qurilmalar sonini kamaytiradi. 
Axborot texnologiyalari bo‘limining samaradorligini oshirish
: VLAN 

---

43 
tarmog‗i 
tarmoqni 
boshqarishni soddalashtiradi. Yangi kommutatorni 
ekspluatatsiyaga kiritishda ko‗rsatilgan portlarda kerakli qoida va jarayonlarni 
amalga oshiradi. Axborot texnologiyalari mutaxassislari VLAN ga tegishli nom 
bilan tarmoq funksiyasini tezda aniqlashadi.
Ilova va loyihalarni boshqarishni soddaligi
: VLAN tarmog‗i 
foydalanuvchilar va tarmoq qurilmalarining tarmoqni geografik talabi yoki ishlashi 
bo‗yicha moslashtirishi uchun birlashtiradi. Amaliy pog‗onada ishlashni va 
loyihalashni boshqarish funksiyalarini ajratilganligi hisobiga sodda tuzilgan. 
Masalan, bunday amaliy topshiriqqa – o‗qituvchilarni elektron ta‘lim olish uchun 
ilovalarni ishlab chiqish platformasi kiradi. 
Har bir VLAN tarmoq qaysidir IP tarmoqqa tegishli bo‗ladi. VLAN ni 
loyihalashda tarmoq manzillashining ierarxik tizimini amalga oshirishni inobatga 
olish lozim. Ierarxik manzillash deganda tarmoqni to‗liq ishlashida VLAN 
tarmog‗i yoki IP tarmoqning segmentlarini tartibli berilgan raqamlanishi 
tushuniladi.
Zamonaviy kommutatsiyalanadigan tarmoqda har xil turdagi hujumlar 
mavjud. VLAN arxitekturasi tarmoqqa xizmat ko‗rsatishni osonlashtiradi, ammo 
yomon niyatli odamlarga hujum qilish uchun imkoniyat beradi. Qanday har xil 
turdagi hujumlarning xarakatlanishini va hujumlarni xavfini kamaytirish usullarini 
tushunish kerak.
VLAN hopping hujumi begona VLAN hujum qilinayotgan VLAN trafigini 
ko‗rishga yordam beradi. Kommutator spufinggi – VLAN tarmog‗ining hujum turi 
bo‗lib, bunda noto‗g‗ri o‗rnatilgan trank porti ishlatiladi. Avtomatik xolatda trank 
portlar barcha VLAN tarmoqlariga kirishi mumkin va qoidaga ko‗ra 
kommutatorlar o‗rtasida, ya‘ni fizik kanal orqali bir nechta VLAN lar uchun 
trafikni uzatadi.

---

44 
2.3.
Kanal pog‗onasi protokollari (Frame Relay, ATM)