D. Q. Usmanova

«Kassa» schyoti quyidagi ko‘rinishga 
ega bo‘ladi: 
D-t K-t 
Kassadagi 
naqd 
pullarning 
boshlang‘ich qoldig‘i 2 000 
2) Kassadan naqd pul sarflandi 500 000 
4) Kassadan naqd pul sarflandi 280 000 
1)Kassaga naqd pul kelib tushdi 500 000
3) Kassaga naqd pul kelib tushdi 300 000 
Jami kelib tushgan (oborot) - 800 000 
Jami sarflangan(oborot) 780 000 
Kassadagi naqd pulning oxiri 
qoldig‘i 22 000
 
Bu schyotdagi oxirgi qoldiq faqat debetida bo‘lishi mumkin, chunki mavjud 
bo‘lgan naqd puldan ortiqcha sarflash mumkin emas. 
2 - misol.
«Mol etkazib beruvchi va pudratchilarga to‘lanadigan schyotlar» 
moddasi korxonalar mablag‘lari manbaini aks zttiradi. Balansda unga yozilgan 

---

70 
summa - korxonalarning mol etkazib beruvchilarga bo‘lgan qarzi miqdorini 
ko‘rsatadi. Bu modda bo‘yicha boshlang‘ich qoldiq 400 000 so‘mga teng deylik. 
«Mol etkazib beruvchi va pudratchilarga to‘lanadigan schyotlar» moddasining 
o‘zgarishini anglatuvchi operatsiyalar korxonalar qarzining oshishini kamayishini 
ko‘rsatishi mumkin. Faraz qilaylik, uchta operatsiya sodir bo‘lgan: birinchisi - 
korxona mol etkazib beruvchilarga bo‘lgan qarzini 150 000 so‘mga uzgan, 
ikkinchisi - korxonaning mol etkazib beruvchilariga qarzi 200 000 so‘mga oshgan, 
uchinchisi - mol etkazib beruvchilarga bo‘lgan korxona qarzini 350 000 so‘mga 
uzgan. 
Mol etkazib beruvchilarga doir operatsiyalarni hisobga olish uchun 6010-«Mol 
etkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lanadigan schyotlar» schyoti yuritiladi. Bu 
schyot mablag‘lar manbaini aks ettiradi, shuning uchun undagi yozuvlar, 
mablag‘lar turlarini hisobga oladigan «Kassa» schyotiga qaraganda boshqacha aks 
ettiriladi. Unda qoldiq, mablag‘lar manbaining kreditiga yoziladi. Mazkur schyotda 
ko‘payishni anglatuvchi operatsiyalar - kreditida, kamayishni anglatuvchi 
operatsiyalar - debetida aks ettiriladi. Demak, 150 000 va 350 000 so‘m shu 
schyotning debetiga, 200 000 so‘mni esa kreditiga yozish kerak. 
Boshlang‘ich qoldiq va operatsiyalar yozilgandan keyin, debet hamda kredit 
bo‘yicha oborotlar yakunini hisoblab chiqamiz va yangi qoldiq (saldo)ni topamiz. 
U quyidagicha bo‘ladi: 
(400 000+200 000-500 000= 100 000). 
«Mol etkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lanadigan schyotlar» schyoti unga 
operatsiyalar yozilganidan keyin quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi: 
D-t