D. O‘rinbayeva m. Rahimova

 
9-SINF UCHUN MATNLAR 
MUHAMMAD IBN ISMOIL AL-BUXORIY 
 
810-yilda  Buxoroda  tug‘ilib,  870-yilda  Samarqand  yaqinidagi 
Xartang  qishlogi‘da  vafot  etgan  va  “Hadis  ilmida  musulmonlarning 
yetakchisi” degan sharafli nomga sazovor bo‘lgan, hayoti va ijodi alohida 
e’tiborga  molik  buyuk  olim,  muhaddis,  ya’ni  hadisshunos  mutafakkirdir. 
Aql-idroki,  o‘tkir  zehni  va  ma’rifatga  havasi  kuchli  bo‘lib,  turli  ilm-
fanlarni,  ayniqsa,  hadis  ilmini  zo‘r  qiziqish  bilan  egallagan.  O‘n  yoshida 
Qur’oni Karimni yod olgan, olimlarning hadis to‘plamlarini mutolaa qilish 
va kishilardan eshitish asnosida hadislarni yodlagan, ustozi Shayx Doxiliy 
bilan hadis rivoyatchilari haqidagi qizg‘in bahslarda qatnashgan. 
825-yili  o‘n  olti  yashar  al-Buxoriy  onasi  va  akasi  Ahmad  bilan  Haj 
safariga  yo‘l  oladi,  muqaddas  shaharlar  Makka  va  Madinada  o‘n  olti  yil 
yashaydi,  o‘sha  davr  ilmiy  markazlari  -  Damashq,  Qohira,  Basra,  Kufa, 
Bog‘dod  shaharlarida  umr  kechirib,  fiqh  (ilohiyat)  fani  bo‘yicha  ham 
ta’lim  oladi,  dars ham  beradi. Zamondoshlaridan  birining  yozishicha,  o‘z 
ilmini  oshirish  maqsadida,  al-Buxoriy  to‘qsontacha  olimdan  ta’lim  oladi, 
o‘z  navbatida  ko‘pgina  shogirdlarga  ustozlik  qiladi.  Imom  al-Buxoriy 
xulq-atvori,  odamoxunligi,  muruvvatpeshaligi,  himmati  va  saxovati  bilan 
ajralib  turgan,  zehni  o‘tkirligi  va  yodlash  qobiliyatining  kuchliligi  bilan 
ham xalq orasida g‘oyat mashhur bo‘lgan. Manbalarda al-Buxoriyning 300 
mingga yaqin hadisni yod bilgani qayd etilgan. 
Imom  al-Buxoriy  xorijdan  qaytgach,  ona  yurti  Buxoroda  ko‘plab 
shogirdlar  va  ulamolarga  hadis  ilmidan  saboq  berish  bilan  mashg‘ul 
bo‘ladi. 

---

86 
 
Hasadgo‘ylarning  xatti-harakati  sababli  Buxoro  amiri  bilan 
munosabatlari  buzilib  qoladi  va  Samarqandga  yo‘l  olib,  shahar  yaqinida 
joylashgan  Xartang  qishlog‘ida  o‘z  shogirdlari  davrasida  bir  oz  yashaydi, 
og‘ir kasalga chalinadi va vafot etadi (
222 ta so‘z).