D. O‘rinbayeva m. Rahimova



Download 0,89 Mb.
Pdf ko'rish
bet130/174
Sana07.01.2022
Hajmi0,89 Mb.
#328912
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   174
Bog'liq
DIKTANTLAR TO‘PLAMI (metodik ko‘rsatma)

OLMALAR 
Qo’shnilar  ikkita  bir  xil  nav  olma  ko’chatini  olib  kelishdi.  Ikkalalari 
ham  bog’larining  eng  sara  yeridan joy  tanlashdi-da,  ko’chatlarini  avaylab 
o’tqazishdi. 
Nihollar  barq  urib  o’sa  boshladi.  Yillar  o’tdi.  Olmalar  bo’y  tortdi, 
novdalari  qanot  yozdi.  Birinchi  qo’shni  daraxtni  juda  avayladi.  Atrofini 
yumshatdi, tagini kovlab, o’g’it tashlab turdi, tezroq o’ssin deb tez-tez suv 
berdi.  Qishda  sovuq  urmasin  deb,  novdalarini  o’rab  qo’ydi.  Hatto  chang 
o’tirmasin  deya,  ko’m-ko’k  yaproqlarini  yuvardi  ham.  Xayolida  olma 
tezroq gurkirab ossa-yu, tezroq odamlarning ko’ziga tashlansa. 
Ikkinchi  qo’shni  esa  ko’chatiga  har  bahorda  biroz  qarov  berardi. 
Boshqa  paytda  qiyo  boqmasdi  ham.  Uning  olma  daraxti  uncha  bo’y 
tortmagan  bo’lsa  ham,  ona  yerga  chuqur  ildiz  tortdi.  Yashash  uchun 
kurashdi. Qish izg’irinida chiniqdi. Uch yildayoq hosilga kirdi.  
Birinchi  olma  daraxti  esa  qayrag’ochday  o’sib  ketdi.  Uch  yil  ham 
o’tdi, to’rt yil ham o’tdi, u yer - bu yerida bir-ikkita nishona qildi, xolos. 
Bir  yili  qish  juda  qattiq  keldi.  Egasi  qanchalik  avaylamasin,  sovuq  urib 
ketdi. 
Ikkinchi  olma  hamon  o’shanday.  Har  bahorda  gullaydi.  Kuzda 
novdalaridagi  qip-qizil  olmalar  hammaning  havasini  keltiradi 
(162  ta 
so’z). 
 
SUV 
Suv tabiatning bebaho ehsonidir. Uning o’ziga xos xususiyatlari ko’p. 
Shulardan  biri,  suvning  o’z-o’zini  tozalshi  bo’lib,  bu  qiyosi  yo’q  tabiiy 
xossadir. Lekin hamma narsaning ham chegarasi bo’lganidek, suvning bu 
xossasining ham chegarasi yo’q emas. 


78 
 
Yer  yuzida  aholi  soni  tinimsiz  o’sib  bormoqda,  turli  zavodlar, 
korxonalar  ko’plab  qurilmoqda.  Ularning  kundalik  faoliyati  suvga  salbiy 
ta’sir  ko’rsatib,  uni  zaharlamoqda.  Bir  paytlar  shahardagi  barcha  oqar 
suvlarni  ichish,  ularda  tandirdan  yangi  uzilgan  issiq  nonni  oqizoq  qilib 
yeyish mumkin edi.  
Hozir-chi?  Hozir  bunday  qilib  bo’lmaydi.  Shuning  uchun  bo’lsa 
kerak, 
keyingi 
yillar 
davomida, 
olimlarning 
fikricha, 
suvlarni 
ifloslanishdan  saqlash  va  iflos  bo’lganlarini  tozalashning  yangidan-yangi 
usullarini  o’ylab  topish  bilan  ish  bitmaydi.  Qolaversa,  uni  o’ta  darajada 
tozalab yuborish ham zarar, bunda suvdagi foydali moddalar qirilib ketishi 
mumkin va bu ahvol ijobiy natijalarga erishishga qarshilik qiladi. Suvning 
sifati  undagi tirik  organizmlar  miqdoriga  ham  bog’liq.  Ular  suv  tarkibiga 
doimo  ijobiy  va  muhim  ta’sir  ko’rsatadilar.  O’simliklar  dunyosi  karbon 
gazini  yutib,  insonlarga  kislorod  chiqarib  berganidek,  suv  ko’katlari 
suvdagi  o’zga  qo’shimchalarni  yutadi  va  suvlarni  toza  bo’lishiga  yordam 
ko’rsatadi 
(161 ta so’z). 
 
TUYA 
Tuyani cho’l kemasi deyishadi. Darhaqiqat, tuya qadim zamonlardan 
buyon  uzoq  yurtlarga  safarga  yoki  savdo  qilish  uchun  otlangan  savdogar 
va sayyohlarning asosiy transport vositasi bo’lgan. 
Tuya juft tuyoqlilar orasida eng yirigi bo’lib, og’irligi 800 kilogramm 
keladi,  orqasida  bitta  yoki  ikkita  yog’  to’playdigan  o’rkachi  bo’ladi.  U 
cho’l va sahrolarda yozning jazirama issig’ida ham bemalol harakatlanadi. 
Tuya oziq tanlamaydi, ochlikka va suvsizlikka juda chidamli bo’ladi. 
U  jazirama  cho’lda  suvsiz  va  oziqsiz  kuniga  80-90  kilometr  yo’l  bosib, 
to’xtovsiz  bir  necha  kun  yurishi  mumkin.  Cho’llarda  tuyalar  hozir  ham 
asosiy ulov hisoblanadi. 
Bundan  tashqari,  sog’in  moyalar  kuniga  10-15  litr  yog’li  sut  beradi. 
Bahorda har bir tuyadan 7 kilogrammgacha qimmatbaho jun olinadi. Tuya 
go’shti  juda  mazali  bo’ladi.  Bitta  tuya  240  kilogrammgacha  go’sht,  120 
kilogrammgacha yog’ beradi. 
Tuyalarning bir o’rkachli turi tabiatda yovvoyi holda uchramaydi. Ikki 
o’rkachli tuyalar Mongoliya cho’llarida tarqalgan. 
O’zbekistonning 
Buxoro, 
Qashqadaryo, 
Navoiy 
viloyatlari, 
Qoraqalpog’iston Respublikasida tuya xonadonlarda va jamoa xo’jaliklari 
fermalarida boqiladi 
(147 ta so’z). 
 


79 
 

Download 0,89 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   174




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish