Д. Э. Артиқов, К. С. Аюпов Шамол энергияси ва ундан

Ortogonalli
Ortogonal shamol agregatlari mutaxassislarning fikriga ko‘ra katta energetika uchun istiqboldir. Xozirgi kunda ortogonal konstruksiya shamol muxlislarining oldida ma’lum bir qiyinchiliklar turibdi. Ular orasida xususan, ishga tushurish muammosidir. Ortogonal qurilmalarda tovush tezligigacha bo‘lgan samalyotlar qanotlarining profillari ishlatilmoqdadir.
Quvvatni olish shamol tezligi 5 m/s atrofida bo‘lganda boshlanadi. Nominal quvvat 14...16 m/s tezliklarda erishiladi. Shamol qurilmalarining dastlabki hisob kitoblari ularni 50 dan 20000 kVt gacha bo‘lgan oraliqda ishlatilishini ko‘zda tutadi. Quvvati 2000 kVt bo‘lgan real qurilmalarda qanotlar xarakatlanyotgan aylana diametri 80 metrlarni tashkil qiladi.

Jadval 1

Rossiyadagi ShEQ larning asosiy texnik ma’lumotlari
ShEQ joylashuvi, shamolparki	O‘rnatilgan quvvat MVt	ShEQ soni va quvvati, ishlab chiqaruvchi	2001-2002 yillarda ishlab chiqarilgan elektr energiya mln.kVt.soat
ShES "Kulikova", “Yantarenergo” AJ	5.1	20х225,1х600	Ma’lumotlar yo‘q
ShES “Zapolyarnaya”, “Komienergo” AJ	1.5	6х250, UVE-250	0.143
“Kalmenergo” AJ ShES	1.0	1х1000, MKB "Raduga"	0.1
Bering oroli “Kamchat energo”, AJ ShES	0.5	2х250, Micon	0.729
"Bashkirenergo" AJ ShES	2.2	4х550, HAG	0.790
“Rostov energo” AJ ShES	0.3	10x30,HSW-30	0.037
“Vetro energo” AJ ShES	0.2	1х200, Wincon	0.2
Leningrad viloyatidagi ShES	0.075	1x75	Ma’lumotlar yo‘q
Krasnoye Arxangels viloyati qishlog’idagi ShEQ	0.02	2x10, Bergey	Ma’lumotlar yo‘q
Jami	10.795

Quvvati bo‘yicha shamol qurilmalari quyidagilar bo‘linadi: kichik quvvatli – 100 kVt gacha, o‘rtacha 100 dan 500kVtga, katta (megavattli sinf) – 0,5 – 4 MVt va katta.

Ko‘pincha kichik shamol energetika to‘g’risida so‘z ketadi. Ularning vazifasi qishloq xo‘jaliklari maqsadi uchun suv ko‘tarishni ta’minlash, issiqlik olish va elektrfikatsiya qilinmagan tumanlarda aloxida istemolchilarning elektr ta’minoti va x.k.z.
Ko‘pgina davlatlarda kichik quvvatli shamol qurilmalarning seriyali ishlab chiqarilishi yo‘lga qo‘yilgandir. Masalan, Rossiyada “Vetroen” IIB g’ildirak diametri 6 m bo‘lgan quvvati 4 kVt bo‘lgan qurilmalar seriyali ishlab chiqarilmoqda.
Ko‘pgina korxonalarda shamol qurilmalari katta bo‘lmagan miqdorda sinov partiyasi bilan chiqadi. Mos ravishda juda qimmat bo‘ladi. Seriyali ishlab chiqarishni tashkil qilish va qurilmani sertifikatlashni o‘tkazish katta sarmoyani talab etadi. U esa mavjud emasdir. Xozirgi kunda Rossiyada ShEQ larni ishlab chiqish va tayyorlash bo‘yicha tashkilotlar shug’ullanmoqdadir: SNII”Elektropribor”, “Azimut – Elektropribor” zavodi, Ribin asbobsozlik zavodi, NPK”Vetrotok” “Raduga” davlat mashinasozlik KB, Akademik B.P.Makeev nomidagi KB, “Vetroenergomash” AO, “Kompaniya LMV Betroenergetika” SP, “Vpered” Moskva mashinasozlik zavodi. Ayrim zavodlarda aylanma mablag’larning yo‘qligi tufayli ishlab chiqarish to‘xtatilgan.