Д. Э. Артиқов, К. С. Аюпов Шамол энергияси ва ундан

Adabiyotlar ro‘yxati

1. 
   Захидов Р.А. Состояние и перспективы использования возобновляемых источников энергии в Узбекистане // Тр. Международного «Бизнес и инвестиции в области возобновляемых источников энергии в России». М; НИИ «Инженер», 1999.
   
2. 
   Васильев Ю.С., Елестратов В.В., Мухаммадиев М.М. Возобновляемые источники энергии и гидроаккумулирование: Учеб. пособие: - С-Пб.: СПбГТУ, 1995.
   
3. 
   Возобновляемая энергия, - М.: Интерсоларцентр, 2002.
   
4. 
   Возобновляемая энергия, - М.: Интерсоларцентр, 1998. №2.
   
5. 
   http://www.solairgen.com
   
6. 
   http://energy.state.nv.us
   

VERTIKAL AYLANISH O‘QLI SHAMOL TURBINALARINI HISOBLASH
Mundarija

	Kirish
	Vertikal aylanish o‘qli shamol g’ildiragining aerodinamik hisoblash usuli
1.	Hisoblash uchun boshlang’ich ma’lumotlar
1.1.	Profil shakli bilan bog’liq bo‘lmagan ma’lumotlar
1.2.	Profil shakli bilan bog’liq bo‘lmagan boshlang’ich ma’lumot
2.	SHAMOLG‘ILDIRAGI TAVSIFLARINI HISOBLASH TARTIBI
2.1.	Parrak balandligi bo‘yicha sonli integrallashdagi nisbiy qadam
2.2.	Parrak qismlarining nisbiy balandligi
2.3.	Parrak shakli tenglamasi
2.4.	Rotor midel kesmasining yuzasi
2.5.	Oraliq profil tekisligini gorizontal tekislikka og‘sh burchagi k
2.6.	Modul bo‘yicha maksimal xujm burchagi kattaligi
2.7.	Modul bo‘yicha maksimal xujm burchagi kattaligi mos keluvchi ikkita azimutal burchak kattaliklari
2.8.	Parraklar balandligi bo‘yicha sonli integrallashdagi qadamlar soni
2.9.	Turli kesuvchi gorizontal tekisliklari uchun azimutal burchak i va mazkur burchakka mos keluvchi bir qator parametrlarning qiymatini aniqlash
2.10.	oX bo‘ylama o‘qi yo‘nalishida rotorga ta’sir qiluvchi to‘liq kuch
2.11.	To‘liq o‘q kuchi ifodasini o‘lchamsiz kattalikka o‘zgartirish
2.12.	Mukammal shamol qurilmalari uchun bitta tok trubkali imppuls nazariyasi bo‘yicha o‘q kuchlari uchun bo‘g‘liqliklar
2.13.	Yordamchi G ifoda uchun formulani chiqarish
2.14.	Yaqinlashgan usul bo‘yicha G uchun berilgan ifodaga kiruvchi integrallarni aniqlash
2.15.	Tezyurishlik koeffitsentini aniqlaymiz
2.16	Elementar aylanuvchi moment
2.17.	Aylanuvchi moment
2.18.	O‘zgartirilgan energiya quvvati
2.19.	Tezkor bosim
2.20.	Quvvat koeffitsienti
2.21.	Quvvat koeffitsienti ifodasini soddalashtirish
2.22.	Quvvat koeffitsienti ifodasiga kiruvchi integrallarni sonli usul bilan aniqlash
2.23.	Quvvat koeffitsienti uchun yakuniy ifoda
2.24.	Moment koeffitsienti
2.25.	Quvvat koeffitsienti va moment koeffitsientlarini tezyurishlik koeffitsientiga bog’liqlik nuqtaviy egri chiziqlarni qurish
2.26.	Quvvat tavsifining ishchi nuqtasini aniqlash
2.7	Shamolning xisobiy tezligini shamolning berilgan o‘rtacha yillik tezligiga bog’liqligini chiqarish
2.28.	Shamol trubinalarning o‘lchamli parametrlarini aniqlash
2.29.	Shamol trubinalarning tavsiflariga Reynolds sonining ta’sirini hisobga olish
3.	HISOBLASH NAMUNASI
3.1.	Parrak balandligi bo‘yicha sonli integrallashdagi qadam
3.2.	Parrak qismining nisbiy balandligi
3.3.	Parrak shakllariga mos keluvchi nuqtaviy egri chiziqlarning va o‘lchamsiz koordinatalari
3.4.	Rotor midel kesimining yuzasi
3.5.	Parrak oraliq kesim tekisligini gorizontal tekislikka og‘ish burchagi
3.6.	G‘ildirakning yordamchi tez yurishlik koeffitsienti
3.7.	Moduli bo‘yicha maksimal bo‘lgan oraliq kesimining xujm burchagi
3.8.	Moduli bo‘yicha maksimal xujm burchagiga mos keluvchi ikkita azimutal burchak kattaligi
3.9.	Sonli integrallashda nisbiy radiusning minimal ruxsat berilgan qiymati
3.10.	bo‘yicha sonli integrallashda qadamlar soni
3.11.	Azimuntal I burchaklarni aniqlash
3.12.	Xujm burchagi
3.13.	Boshlang‘ich ma;lumotlarda berilgan profil aerodinamik tavsiflari hamda hisoblangan  burchaklari bo‘yicha va larni aniqlash
3.14.	Nisbiy shamol tezligining profil tekizligiga proektsiyasining kvadratini midel kesimidagi shamol tezligi kvadratiga bo‘linmasi
3.15.	Profil xordi va unga normal (profil tekisligida) yo‘nalishida profilga ta’sir qiluvchi aerodinamik kuch komponentlarining koeffitsientlari
3.16.	G funksiyani aniqlash uchun ichki integral
3.17	G funksiyani aniqlash uchun tashqi integralni hisoblash
3.18.	G ifodaning qiymati
3.19.	Oqim bo‘yicha uzoq pastdagi nisbiy tezlik
3.20.	Tezyurishlik koeffitsienti
3.21.	Quvvat koeffitsienti ifodasiga kiruvchi ichki integral
3.22.	Quvvat koeffitsienti ifodasiga kiruvchi tashqi integralni aniqlash
3.23.	Bukilgan parraklar uchun quvvat koeffitsienti
3.24.	Nuqtaviy tavsifni qurish
3.25.	Ishchi nuqta
3.26.	O‘lchamli parametrlarni aniqlash
3.26.1.	Hisoblash uchun boshlang‘ich ma’lumotlar
3.26.2.	Shamolning hisobiy tezligini aniqlash
3.26.3.	Shamol g‘ildiragi geometriyasini aniqlash
3.26.4.	Parrak shakli
3.26.5.	Parrak kesimining o‘lchamli radiusi rk va kesim tekisligini joylashish balandligining qiymati Zk
3.27.	Tajriba ma’lumotlari bilan taqqoslash
	Hulosa
	Adabiyotlar ro‘yxati

Kirish
Mazkur o‘quv qollanmada shamol energiyasini mexanik va elektr energiyasiga o‘zgartiruvchi vertikal aylanish o‘qli shamol turbinalarning (1.1 – rasmga qara) aerodinamik hisoblash usullari bayon qilingan.
Shamol turbinalarining ishchi parraklari to‘g’ri vertikal, shamol g’ildiragining aylanish o‘qiga berilgan burchak ostida og’ma tekis, yoy bo‘yicha bukilgan, masalan parabola yoyi bo‘yicha bukilgan bo‘lishi mumkin. Parraklarning profili sifatida odatda ЦАГИ, NACA turdagi simmetrik aerodinamik profil yoki ma’lum aerodinamik tavsifili boshqa bir profillar tanlashishi mumkin.
Hisoblashdan maqsad shamol turbinasining energetik tavsiflarini qurishdir: quvvat va moment koeffitsentlarini tezyurishlik koeffitsentiga bog’liqligi, shuningdek boshlang’ich ma’lumot sifatida berilgan nominal quvvat va shamol tezligi xamda tavsifning hisobiy ishchi nuqtasi asosida shamol g’ildiragi parametrlarini olish.
Energetik tavsiflarni hisoblash ikkita usul bilan shamol tavsiflashga asoslanadi. Birinchi usul mazkur shamol g’ildiragini qamrovchi shartli tok trubinasi uchun Bernulli qonuni bilan birgalikda mukammal shamol qurilmalarning impulsli nazariyasiga asoslanadi. Ikkinchi usul shamol yo‘nalishida shamol g’ildiragiga ta’sir qiluvchi kuchalarni, xar bir elementar parraklar ko‘taruvchi kuchlar va profillar aerodinamik qarshilik kuchlarining umumiy ta’sirlashuvidan ta’sirini shamol yo‘nalishidagi proeksiyasi sifatida tavsiflashga asoslanadi.
Ko‘taruvchi kuchlar va qarshilik kuchlari va koefitsenti tezkor kordinata tizimida  xujm burchagiga bog’liq ravishda boshlang’ich ma’lumot ko‘rinishida tanlangan profil turi uchun mos atlaslar bo‘yicha beriladi. Ikkinchi usul bo‘yicha yondashuv natijasida oqim bo‘yicha yo‘nalgan kuch keyingi o‘garuvchi bo‘yicha ikkitali integral orqali ifodalanishi mumkin: azimutal  burchak bo‘yicha elementar parrakning aylanishidagi xolati va balandlik Z bo‘yicha elementar parrak xolati. Oqim bo‘yicha yo‘nalgan kuchlar uchun ikkita usul ma’lumotlari bo‘yicha olingan o‘ng qismlarini tenglashtirish sonli usul bilan yechiladigan tenglamaga olib keladi. Buning natijasida quvvat va moment koefitsenti tezyurishlik koefitsentiga bog’liqligini olamiz.
Tavsifning ishchi nuqtasini aniqlash bo‘yicha tavsiflar keltiriladi. Mazkur hisob usuli aniq misolda tavsiflanadi. Qo‘lanma talablarga “quvvati 0,5 – 100KVt bo‘lgan vertikal aylanish o‘qli trubinalarni loyixalashga imkon beradi.