D. D. Safarova sport morfologiyasi


-jadval Tekshirilayotgan



Download 3,81 Mb.
Pdf ko'rish
bet74/173
Sana01.01.2022
Hajmi3,81 Mb.
#305373
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   173
Bog'liq
sport morfologiyasi

4-jadval
Tekshirilayotgan
kontingent
Tananing massa komponentlari
 
(umumiy tana massasidan)%
Suyak
to‘qimasi
Muskul
to‘qimasi
Yog‘
to‘qimasi
Mashqlangan
 
sportchilar (ayollar)
14%
44-45%
10-11%
Mashqlangan
 
sportchilar (erkaklar)
20-21%
45-50%
9-10%
1  toifali  sportchi
 
qizlar
17%
40-42%
17%
Maktab o ‘quvchilari
 
(qizlar)
14%
36,1%
19%
0 ‘rta yoshdagi
 
ayollar
16%
36%
18-25%
0 ‘rta yoshdagi
 
erkaklar
18%
42%
12%
Erkaklarda  muskulatura  yaxshi  rivojlangan  va  yuqori  toifali 
sportchilarda  tana  vazniga  nisbatan  50%ni  tashkil  etishi  mum- 
kin.  Aynan  ana  shu  holat  erkaklar  organizmining  kuch,  tezlik  va 
chidamlik jihatdan ayollar organizmidan tabiatdan ustundir.  Lekin 
ikkala  jins  orasidagi  farqlar  ikkilamchi  jinsiy  belgilarda  aniq 
namoyon etiladi,  ayol  va erkaklar organizmlari  va ulaming ayrim 
qismlari  o‘lchovlari  hamda  shakli  jihatidan  farqlanadi.  Erkaklar 
tanasida  suyak  to‘qimalari  o‘zga  to‘qimalarga  nisbatan  ko‘proq 
vaznni,  ya’ni  sportchilarda  tana  vaznining  20-21%  gacha  tashkil 
qiladi.  Ammo  yog‘  komponenti  sportchi  qizlarda  ham,  maktab 
yoshidagi  qizlarda ham,  o‘rta yoshdagi  ayollarda ham  erkaklarga
82


nisbatan biroz yuqori yurishi aniqlangan.  Tavsiya etilgan 
jadvalda
 
maktab  yoshdagi  qiz  va  o‘g‘il  bolalar,  oliy  toifali  sportchi  qizlar 
va yigitlarda hamda o‘rta yoshdagi  erkak va  ayollardagi  tana tar- 
kibidagi  suyak,  muskul,  yog‘  komponentlarining  miqdoriy  ko‘r- 
satkichlari keltirilgan.
Fiziologik darajada -  oliy sportdagi jismoniy yuklamalar orga- 
nizm  uchun  ekstremal  ta’sirot  sifatida  ko‘rilib,  sportchi  orga- 
nizmidan barcha  morfo-funksional  tizimlarining  funksional  zaxi- 
ralarining sarflanishni talab qiladi.
Dunyodagi ko‘zga ko‘ringan sportchi ayollaming rekord ko‘r- 
satkichlariga  erishganliklari  tahlil  qilinganda,  bu  ko‘rsatkichlar- 
ga  erishish  ulardan  nihoyatda  oliy  darajada  ruhiy  potensialni 
sarflashni  va  shiddatli  jismoniy  harakatlami  amalga  oshirishni 
talab  qilar  ekan.  Shiddatli  jismoniy  yuklamalar  ta’sirida  qiz- 
lar  organizmida  eng  zaif tizimi  -   nerv  tizimi  bo‘lib,  qizlaming 
asabi  tez  buzilishi,  ayniqsa  musobaqa  davrida  kuzatiladi.  Shular 
tufayli  ma’lum  davrga  kelib,  dunyo  sportchi  ayollari  orasida ular 
organizmidagi  simpato-adrenal  kabi  asab-gormonal  va  immun 
tizimlarining  zaxiraviy  imkoniyatlari  kamayib  borishi,  jismoniy 
zo‘riqishlar  tufayli  ish  qobiliyatlarining  susayishi,  turli jarohatlar 
olishi  kabi  holatlar qayd  etilmoqda.  Demak,  bu yuklamalar erkak 
va ayollar organizmini  moslashuv  darajasida turlicha  o‘tadi.  Qiz- 
larda  umumiy  va  maxsus  ishchanlikni  har  xil  darajada  namoyon 
etilishi,  hayz  ko‘rish  sikli  bilan  bogiiq.  Chunki  sikl  davomida 
nafas  olishning  o‘zgarishi,  qon  aylanishni,  tananing  0 2  bilan 
ta’minlanishi  o‘zgarib  turadi.  Masalan,  sportchi  qizlarda umumiy 
va maxsus  ishchanlik hayz ko‘rishdan va postovulyator fazalarda 
yuqori  boiadi.  Hayz  ko‘rishdan  oldin  va  hayz  ko‘rish  fazalarida 
ishchanlik darajasi past -  minimal boiadi.
Ayollar organizmi esa egiluvchanligi, jismoniy kuchlanishlarga 
adaptatsiya  jarayonining  tejamlik  va  maqsadga  muvofiqligi  yu- 
qori  darajada  amalga  oshirilishi  bilan  farqlanadi.  Ammo,  bu  xu- 
susiyatlaming  ayollar  organizmi  uchun  salbiy  tomonlari  ham
83


yo‘q  emas.  Ayollarda asab  tizimi  zaifroq b o iib ,  asab buzilishlari 
ko‘proq  uchraydi.  Sport  esa  kuchli  stress  ta’sirotlar  bilan  uzviy 
b o g iiq   boiganligi  uchun,  sportchi  ayollaming  asab  tizimi  va 
mhiy holatlari ko‘pincha bardosh berolmay, ularda  «uzilish»larga 
sababchi boiadi.
Nafas  olish jarayonida  ham  farqli  belgilami  ko‘rsatish  lozim. 
Agar  sogiom   erkaklar  uchun  nafas  olishda  qorin  devori,  ayollar 
uchun esa ko‘proq ko‘krak qafasi  devorining ishtiroki  xos boisa, 
sportchi ayollarda esa erkaklardagi kabi qorin devorining ishtiroki 
ustunlik qiladi.

Download 3,81 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   173




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish