D. D. Safarova sport morfologiyasi

5-bob. KONSTITUTSIYA VA TANA TARKIBI
5.1. Konstitutsiya haqida hozirgi zamon tushunchalari va
 
uning tarixi. Konstitutsiya omillari
Hozirgi  zamon  adabiyotida,  shu jumladan,  tib  ilmiga oid  ada- 
biyotlarda  ham  «konstitutsiya»  so‘zi,  odatda,  tana  tuzilishining 
o‘ziga xos  xususiyatlarini belgilovchi  atama  sifatida qo‘llaniladi. 
Ayni  vaqtda  biz  «organizm»  tushunchasini  ishlatmaymiz,  chun- 
ki  bu  so‘z  gavda tuzilishining  o‘ziga  xos  bo‘lgan  xususiyatlarini 
o ‘z  ichiga  olmaydi,  binobarin,  bu  yerda  to ‘g‘ri  kelmaydi.  Lekin 
shu  vaqtgacha  umumiy  qabul  qilingan  «konstitutsiya  tushun- 
chasining» yo‘qligini ta’kidlab o‘tish lozim. Gavda tuzilishi bilan 
konstitutsiyani bir xil tushunib boim aydi.
Konstitutsiya -   gavda  tuzilmalarini  hamda  uning  metabolizm 
xususiyatlarini va reaktivligini o‘z ichiga oluvchi keng m a’nodagi 
tushuncha,  shunga  qaramasdan  ko‘pchilik  mualliflar  konstitut- 
siyaniklassifikatsiyaqilishdagavdaningturlimorfologikbelgilarini 
asos qilib olganlar.
Hozirgi  vaqtda  konstitutsiya  deb  irsiy  b o ig an   tashqi  muhit 
omillari  ta’sirida  yuzaga  chiqqan  organizmning  morfologik  va 
funksional  belgilaming  to‘plamiga  aytiladi.  Organizmning  ham- 
ma  namoyon  b o ig an   xususiyatlari  va  belgilar  yigindisi  shaxs- 
ning  individual  taraqqiyot  (ontogenez)  tempini,  tashqi  muhit 
ta’sirotlariga  nisbatan  reaktivligini  ifodalaydi.  Konstitutsiyaning 
morfologik  aksi