•d a V r n a s h r iy o t I t o s h k e n t

Gelikopter -  bu vertolyot

XX  asr  boshida  birinchi  sam olyotlar  paydo  bo'lganida,  ixtirochi 

konstruktorlar  uchar  apparatlarning  yana  boshqa  turini  yaratish 

haqida  bosh  qotirdilar.  U  shunday  xususiyatga  ega  bo'lishi  kerak 

ediki,  havoda  bir  joy da  muallaq  turib,  o'sha  turgan  joyidan  uchib 

ketish  qobiliyatiga  ega  bo'lishi  kerak  edi.  Bunday  apparatni  birin­

chi  bo'lib  1912-yilda  rus  olimi  Boris  Yuryev  yaratdi.  Zamonaviy 

vertolyotning  ushbu  «bobosi»  g elikopter  deb  nomlandi.  Bu  nom 

ikkita yunon  so'zlaridan tashkil topgan  bo'lib,  «vint» va «qanot» d e ­

gan ma’noni anglatadi.  Bu uchish apparati qanoti ustiga o'rnatilgan 

katta  vint  yordam ida  havoga  ko'tariladi.  Gelikopterning  dumiga 

o'rnatilgan  kichkina  ml vinti  uning  uchish vaqtida aylanib  ketmasli- 

gini ta ’minlaydi.

Vertolyotning 

«bobosi» -  gelikopter

Birinchi  gelikopter  yaratilganidan  key in  to  muhandislar  zamona­

viy  vertolyotni  ixtiro  etgunlaricha  oradan  bir  necha  o'n  yillar  vaqt 

o'tib  ketdi. XX asrning  birinchi  uch choragi  davomida  konstruktorlar 

vertolyotni  metalldan  yasashga  harakat  qildilar.  Lekin,  ularning  ya- 

ratgan  ko'pgina  apparatlari  faqatgina  yer yuzasida  sakrashdan  na- 

riga  o'tmadi.  Nihoyat,  1932-yilda  Ivan  Bratuxinning  konstruksiyasi 

asosida  yaratilgan  ruslarning  tajribaviy  vertolyoti  tezligini  100  km / 

soatgacha oshirdi va  1  km  balandlikkacha  ko'tarildi.  1939-yilda,  re- 

volutsiyadan  key in Amerikaga emigratsiyaga ketib qolgan aviakons- 

truktor Igor Sikorskiy,  Boris Yuryev chizmalaridan foydalanib AQSh- 

da  muvaffaqiyatli  sinovdan  o'tgan  birinchi  vertolyotni  yaratishga

---

XX asrning o'rtalarida vintokril deb nomlangan ham 

samolyotga  o'xshash,  ham  vertolyotga  o'xshash  bo'lgan  yangi 

turdagi uchish apparati ixtiro qilindi. Bu mashinaning ham qanoti, 

ham vinti bor edi.  Afsuski,  и juda xavfli bo'lgani uchun ishonchni 

oqlay olmadi va shu sababli uni ishlab chiqarishdan voz kechildi.

erishdi. Sovet Ittifoqida 1948-yilda Mixail M ilning konstruktorlik byu- 

rosida «Mi-1» rusumli birinchi seriyali vertolyotlar ishlab chiqarildi.

Bugungi kunda vertolyot tibbiyot xodimlari, o ‘t o'chiruvchilar, geo- 

loglar  faoliyatida  tengi  yo'q  yordamchi  hisoblanadi.  Bu  mashinani 

ba’zi  paytlarda  osmon  vezdexodi  deb  ham  atashadi,  chunki  uning 

qo'nishi  uchun  aerodrom  bo'lishi  shart emas,  vertolyot istalgan joy- 

ga qo'na olishi  mumkin.  Vertolyotning  kamchiliklari  ham  yo'q  emas. 

Uning uchish tezligi samolyotga nisbatan ancha past. U atigi 350 km / 

soat tezlik bilan  ucha oladi va juda  ko'p yonilg'i sarflaydi.  Shu  tufayli 

uzoq masofalarga uchish uchun vertolyot umuman to'g'ri kelmaydi.

Zamonaviy vertolyot yo'lla r va aerodrom laryo 'q joylarga ham qo'na oladi

---