D. A. Mamatqulov bolalar anatomiyasi va fiziologiyasi asoslari

Function”Thieme  Stuttgard” New York http: 
www.bestmedbook.com
 2004. 85-bet
  
 

---

23 
 
saqlanib  qoladi.  Yosh  kattalashib  borgan  sari  tog‗aylarning  tobora  ko‗p  miqdori 
suyakka aylanadi. Katta odamda tog‗ay qovurg‗alarning oldingi uchida, umurtqalar 
orasida saqlanib qoladi, uzun suyaklarning uchini qoplab turadi.  
Skelet  organizmda  bir  necha  vazifani  bajaradi.  Bular:  tayanch,  harakat, 
ximoya, hosil qiluvchi va boshqalardir. 
1.Tayanch  vazifasi-  yumshoq  to‗qima  va  a‘zolar  skeletning  ayrim  qismiga 
birikib turishi natijasida vujudga keladi. Skelet gavda shaklini saqlab turadi va har 
qanday  vaziyatda  (turishda,  o‗tirishda,  yotishda)  gavdaga  tayanch  bo‗lib  xizmat 
qiladi. 
 
2.  Harakat  vazifasi-suyaklarning  har  xil  richag  hosil  qilib,  bo‗g‗im    orqali 
birlashishi  va  nerv  sistemasi  yordamida  muskullar  qisqarishi  bilan  yuzaga  keladi. 
Nihoyat  skelet  o‗ziga  birikkan  muskullar  bilan  birga  gavda  harakatida  ishtirok 
etadi. 
3.  Himoya  vazifasi  -  Skelet  ichki  organlar  joylashgan  bo‗shliqni  o‗rab  olish 
bilan himoya funksiyasini bajaradi. 
4.  Yaratuvchi  vazifasi  -  qonning  shaklli  elementlari  eritrotsitlar,  leykotsitlar, 
trombotsitlar sintezlanadi. 
Suyaklar juda mustaxkam bo‗lib: suyakning bir kvadrat millimetr yuzi 16 kg 
keladigan bosimga  bardosh  beradi.  Erkak  kishining  tik  o‗rnatilgan  yelka  suyagini 
850 kg, xuddi shunday o‗rnatilgan son suyagini 1300kg yukni ko‗tarishi mumkin. 
Suyakni  bunday  mustahkamligi  ularning  tuzilishi  xususiyatlariga  va  kimyoviy 
tarkibiga bog‗liq. Suyaklarning tuzilishi. Suyaklarning tashqi yuzasi yupqa parda 
-  periost  bilan  qoplangan.  Periost  pishiq  tolasimon  biriktiruvchi  to‗qimadan 
tuzilgan.  Periost  tashqi  fibroz  va  ichki  qon  tomirli  qavatlardan  tashkil  topgan.  
Periostning  mayda  teshiklari  orqali  suyakka  uni  oziqlantiruvchi  qon  tomirlari 
kiradi.  Periost  ostida  qattiq  modda,  uning  ostida  g‘ovak  modda  buladi.  Hamma 
uzun suyaklar (son suyaklari, yelka suyaklari va boshqa suyaklar)ning o‗rta qismi 
kovak bo‗ladi, shuning uchun ularni nayga o‗xshatish mumkin. 

---

24