D. A. Mamatqulov bolalar anatomiyasi va fiziologiyasi asoslari

Qo„zg„alish  o„tkazuvchi  yo„llar.  Miya  ustunining  oq  moddasi  nerv 
tolalaridan  iborat;  bu  tolalar  bosh  miyaning  qo‗zg‗alish  o‗tkazuvchi  yo‗llarini 
hosil qiladi, qo‗zg‗alish bu yo‗llar orqali past tomonga ham, yuqori tomonga ham 
boradi.  Miya  ustunining  pastki  uchida  bu  yo‗llar  orqa  miyaning  o‗tkazuvchi 
yo‗llariga aylanadi. Bu yo‗llar miya ustuni markazlarini bir-biri bilan va orqa miya 
markazlari  bilan  tutashtiradi.  Nervlarning  markazga  intiluvchi  tolalari  va  yuqori 
ko‗tariluvchi  yo‗llar  orqali  bosh  miya  ustuni  markazlariga  butun  gavda 
retseptorlaridan  doimo  qo‗zg‗alish  kelib  turadi.  Qo‗zg‗alish  miya  ustuni 
markazlaridan pastga tushuvchi yo‗llar va markazdan chiquvchi nervlar tolalariga 
o‗tadi.  Qo‗zg‗alish  bu  tolalar  orqali  organlarga  borib,  ularning  ishiga  ta‘sir 
etadi:   yurak faoliyatini kuchaytiradi yoki sekinlashtiradi, tomirlarni kengaytiradi 
yoki  toraytiradi,  ovqat  hazm  qilish  hamda  ter  bezlarining  sekretsiyasini 

---

148 
 
o‗zgartiradi,  issiqlik  berishni  ko‗paytiradi  yoki  kamaytiradi,  hujayralarda 
moddalar  almashinuvini  oshiradi  yoki  pasaytiradi  va  hokazo.  Bu  reaksiyalarning 
hammasi shartsiz reflekslar tarzida bo‗ladi.