|
Inson xayolan
yoki amalda
bajarishi lozim
bo'lgan pred-
met (buyum),
hodisa jarayon-
larning o'zaro
munosabatlari
va xossalari
tizimi
Jamiyat va
davlat inson-
dan kutayot-
gan va talab
qilayotgan
natijalar
Insonning
mehnat quro-
lini tanlashi
va unga ta’sir
o'tkazish qo
biliyatlarini
oshiruvchi
vositalar
Inson mehnat
qiladigan
ijtimoiy muhit
xususiyatlari
Bilim-shaxs rivojlanishi jarayonida egallangan axborotlar majmuyidir.
Bilim egallash manbalari: uzluksiz ta’lim tizimi, ommaviy axborot
vositalari, jamiat (oila, mahalla, tanishlar, qarindosh-urug‘), hayot
faoliyati kabilar.
Movillik - ma’lum bir faoliyat bilan shug'ullanishga undovchi omil.
Texnik tizimlar bilan munosabatda bo‘lish
talab etiladigan mehnat faoliyat.
Asbobsoz-chilangar, tokar, radiotexnik, avto-
mobillami sinovchi, ta’mirlovchi chilangar va
shu kabilar.
In
so
n
-
te
x
n
ik
a
Tabiat bilan munosabatda bo‘lish talab
etiladigan mehnat faoliyati:
dehqon-fermer, asalarichi, chorvador, zootexnik
va shu kabilar.
In
so
n
-
ta
b
ia
t
Insonlar bilan munosabatda bo‘lish talab
etiladigan faoliyat:
taibiyachi, o‘qituvchi, to'garak rahbari va shu
kabilar.
In
so
n
-
in
so
n
Belgilar tizimi bilan munosabatda bo‘lish talab
etiladigan faoliyat:
harf teruvchi, ofset bosma bosuvchi va shu
kabilar.
In
son
-
b
el
g
ila
r
tiz
im
i
Rassom, kulol, kashtado'z, dizayner —
loyihalovchi va shu kabilar.
Inso
n-
b
ad
iiy
o
b
ra
zla
r
M
E
H
N
A
T
P
R
E
D
M
E
T
I
B
O
‘Y
lC
H
A
K
A
S
B
L
A
R
N
IN
G
T
A
S
N
IF
I
Q
iz
iq
ish
—
u
yo
ki
bu
o
b
y
ek
tla
r
bil
an
ya
qi
nd
an
ta
n
is
h
is
h
,
un
i
b
ili
sh
g
a,
o‘
rg
an
is
hg
a
b
o
‘lg
an
in
til
is
h
.
In
so
n
n
in
g
q
iz
iq
is
h
i
q
u
y
id
ag
ila
ig
a
b
o
‘lin
is
h
i
Qo‘l mehnati bilan
bog‘liq:
asbobsoz-chilangar,
avtomobillarni ta’-
mirlovchi chilan-
gar, bo‘yoqchi,
suvoqchi va shu
kabilar
Mexanizm va ma-
shinalarni ishla
tish bilan bog‘liq:
Tokar, frezerlov-
chi, haydovchi,
kombaynchi va
shu kabilar
Avtomatik qurilma-
lami ishlatish bilan
bog‘liq: Dasturli sta-
noklar operatori, na-
zorat-o‘lchash usku-
nalari va avtomatik
qurilmalarni
ta’mirlovchi chilangar
Maxsus qobiliyat-
lari ishga solish
bilan bog‘liq:
0 ‘ymakor, rassom,
kulol, dizayner,
musiqachi, badiiy
so'z ustasi va shu
kabilar.
MEHNAT SHAROITI BO‘YICHA KASBLARNING TURLARI
Ma’naviy javob-
garligi yuqori
darajada bo‘lgan:
Jamoat tartibini
saqlash, davlat va
Vatan himoyasi,
xizmat ko'rsatish,
shaxs tarbiyasi bilan
bog‘liq faoliyat.
O'ziga xos sharoit
ga ega: yer va suv
ostida, yuqori ha-
rorat ostida, shov-
qm tebranish, o‘ta
nam yoki quruq
sharoitda faoliyat
ko'rsatish kabilar
bilan bog‘liq den-
gizchi, metro hay-
dovchisi, uchuv-
chi va shu kabilar.
Maishiy xizmat bilan
bog‘liq shart-sha-
roitlar:
Operator-dasturchi,
havaskorlik raqs
jamoasi, tabiatshunos
va shu kabilar.
Ochiq havodagi
mehnat sharoiti:
Dehqon-fermer,
cho‘pon, YHX
xodimi va shu
kabilar.
Mehnat maqsadlari bo‘yicha kasblarning tasnifi
1 r
1
I
Aql-zakovat
Shakl
Ijodiy
I
bilan bogiiq
o‘zgartiruvchi
У
f
f
1
f
j
Bilish, farqlash,
Ishlov berish,
Ixtiro qilish,
;
baholash, tahlil
shakl o'zgar-
o'ylab topish,
j
qilish, tekshirish:
tirish, tashkil
loyihalash:
!
Texnikaviy
qilish, ta’sir
o'ymakor,
;
nazorat, kimyoviy
ko'rsatish, ko‘-
kashtachi,
i
tahlil va shu
chirib o'tkazish,
muzeyshunos,
1
kabilar.
1
xizmat ko'rsa
tish: tokar,
badiiy so'z ustasi.
4.5. Kasb-hunar kollejlarida ilmiy-uslubiy isblarni
tashkil etish metodikasi
Kasb-hunar kollejlarida ilmiy-uslubiy ishlami zamon talablari asosida
tashkil etish va unga rahbarlik qilish uchun kollej rahbari mohir pedagog
va kasb-hunar sirlarini yaxshi biladigan mutaxassis bo‘lishi kerak. U
mustaqil ravishda bilim olish va malaka oshirish kurslari orqali ilmiy-
uslubiy ishlaming mazmuni hamda ulami tashkil etishga oid masalalami
o‘rganib borishi kerak.
Kasb-hunar kollejlarida tashkil etiladigan ilmiy-uslubiy ishlaming
vazifalari sirasiga quyidagilar kiradi:
- kasb-hunar kolleji pedagog va texnik xodimlarining ilmiy-g‘oyaviy
saviyasini, pedagogik mahoratini oshirish;
- talabalarni milliy mustaqillik ruhida tarbiyalash mazmuni, shakl,
usul va vositalarini takomillashtirish;
- ta’lim, tarbiya va rivojlantirish maqsadlarining birligi, umummilliy,
umumkasbiy va maxsus tayyoigarlikning uzviyligini ta’minlash;
- ilg‘or pedagogik va ishlab chiqarish tajribalarini, fan va texnika
yutuqlarini o'rganish, umumlashtirish hamda ta ’lim-tarbiya jarayomga
joriy etishdan iborat.
Ilmiy-uslubiy ishlarda ishtirok etish kasb-hunar koUejlaridagi barcha
rahbarlar, o'qituvchilar, muhandis-pedagoglar uchun majbuny bo'lib,
bu ularning pedagogik faoliyatini ajralmas qismi hisoblanadi.
Kasb-hunar kollejlarida olib boriladigan tarbiyaviy ishlaming mazmuni,
tashkiliy shakllari va ulaiga rahbarlik qilishga o'rta — maxsus, kasb-hunar
ta’limi tizimi oldida turgan vazifalardan kelib chiqadigan quyidagi asosiy
talablar qo'yiladi:
1. G ‘ oyaviy yo' nalganlik.
2. Ilmiylik.
3. Aniq bir maqsadga qaratilganlik va tizimlilik.
4. Ijodiy yo'nalganlik.
5. Ta’sirchanlik va jozibadorlik.
Kasb-hunar kollejlaridagi uslubiy ishlaming mazmuni, yo'nalishi,
tuzilmasi kabilar uslubiy ish haqidagi Nizom bilan belgilanadi. Shu
Nizomga muvofiq, jamoaviy va individual tarzda uslubiy ishlar olib boriladi.
Quyidagilar jamoaviy uslubiy ish shakllari sirasiga kiradi:
- pedagogik kengash;
- uslubiy komissiyalar;
- ilg'or tajriba maktabi, muammoli seminarlar, ilmiy-uslubiy
konferensiyalar, pedagogik o'qish va turli uslubiy kengashlar.
Individual uslubiy ish quyidagi shakllarda amalga oshiriladi:
- kasb-hunar kollejlari rahbarlari, o'qituvchilar, m uhandis-
pedagoglar va boshqa muhandis-texnik xodimlaming o'z g'oyaviy-siyosiy
darajasi, pedagogik malakasi va kasbiy mahoratini oshirish yuzasidan
olib boriladigan mustaqil uslubiy ishlari;
- kollej rahbari (direktor), uning o'rinbosarlari, katta usta,
o'qituvchilar, muhandis-pedagoglar va boshqa muhandis-texnik xodimlar
bilan olib boradigan individual uslubiy ishlari.
Uslubiy ishlar shakli va mazmuni bo'yicha ham, pedagogik
x odim lam ing tu rli guruhlarini qam rab olish b o 'y ic h a ham
muvofiqlashtirilgan taqdirdagina yuqori samaradorlikka erishish mumkin.
Kasb-hunar kollejida uslubiy ishlami umumiy mavzu asosida tashkil
etish tajribasi bunday muvofiqlashtirish usullaridan biridir. Uslubiy ishni
bunday tashkil etishning mohiyati shundan iboratki, kasb-hunar kolleji
ma’lum bir vaqtga mo'ljallangan umumiy mavzuni tadqiq etadi. Buning
natijasida ta ’lim-tarbiya jarayonini takomillashtirishning dolzarb
muammolarini hal etishga muayyan hissa qo'shadi, turli toifadagi pedagogik
xodimlaming tayyorgarlik darajasi hisobga olingan holda, ularning
pedagogik mahoratini oshirish vazifalarini muvaffaqiyatli amalga oshirishga
imkon beradi.
Ushbu mavzu kasb-hunar kolleji ishining muayyan bosqichida uning
uchun dolzarb bo'lishi: kasbiy ta’limga oid awalgi tajribalarga bog'liq va
ularning uzviy davomi bo'lishi; ta’lim-tarbiya nazariyasi va metodikasiga
yangilik kiritilishi;daliliy materiallar bilan boyitilishi, umuman, ta’lim-
tarbiya jarayonini sifat va samaradorligini oshirishga xizmat qilishi kerak.
Bunday mavzularga quyidagilami misol sifatida keltirish mumkin.
- talabalarda dialektik dunyoqarashni tarkib toptirish;
- tahsil oluvchilarning ta'lim jarayonida faolligi va mustaqilligini tarkib
toptirish;
- ta’lim-tarbiya jarayonini maqbullashtirish;
- ta’lim-taibiya va rivojlantirishning birligini ta’minlash;
- predmetlararo aloqadorlikni ta ’minlash;
- ta’lim va tarbiya jarayonini individuallashtirish;
- tahsil oluvchilarda mehnatga va jamoat mulkiga ongli munosabatni
shakllantirish;
- fan-texnika taraqqiyotini jadallashtirish talablari asosida kasbiy
tayyorgarlikni takomillashtirish;
- fanlar va kasblarning majmuaviy uslubiy ta’minlanishi;
- darsning samaradorligini oshirish yo'llari;
- yangi pedagogik texnologiyalarini joriy etish;
- ta’lim-tarbiya jarayonini faollashtirish.
Uslubiy ish kasb-hunar kollejining istiqbol va joriy ish rejalarida
mustaqil bo'lim sifatida rejalashtirilishi kerak. Mustaqil ishlaming tashkil
etilishi va samaradorligini tekshirish masalalari kasb-hunar kollejlarining
ichki nazorat rejalarida o‘z aksini topadi. Uslubiy ishlami rejalashtirishda
quyidagi talablarga asoslanish maqsadga muvofiqdir:
- kelgusidagi rivojlanishni ko'zda tutish (bajarish muddatlari va
vazifalari bo‘yicha);
- rejalami ta’lim-tarbiya va uslubiy ishning ahvoli va natijalarini har
tomonlama chuqur o'rganish hamda tahlil qilish asosida ishlab chiqish;
- rejalaming ijodiy xarakteriga, ya’ni ulami bajarishda ishtirok etuvchi
xodimlaming tashabbusi va ijodkorligini namoyish etilishiga yetarlicha
imkoniyat yaratish;
- uslubiy ishlaming jamoaviy va individual shakllarini uyg'un ravishda
qo'shib olib borish;
- tezkor tekshirish mumkinligi (yozuvlar va bajarish muddatlarining
aniqligi ijrochilaming ko'rsatilishi).
Uslubiy ish shakllari va maqsadlarining rang-barangligi, uning turli
guruh va toifadagi pedagoglami o'ziga jalb etishini hisobga olib, tadbirlami
mazmuni va o'tkazish muddatlarini muvofiqlashtirish, bir ishning bir
necha marta takrorlanishini baitamf etish, uning samaradorligini oshirish
uchun pedagogik amaliyotda uzoq vaqtlardan beri «Uslubiy ishlaming
umumiy rejasi» tuziladi. Bunday rejada kasb-hunar kollejidagi barcha
uslubiy ishlar tizimi taqvim muddatlar va muhim tadbirlar bo'yicha
uyg'unlashtiriladi. quyida pedagogik amaliyotda keng ko'lam da
qo'Uanilayotgan ana shunday reja shaklim keltiramiz.
Uslubiy ishlarining umumiy rejasi 2005/06 o'quv yili uchun №
sonli kasb-hunar kolleji.
Kasb-hunar kolleji jamoasi uslubiy ishlarining mavzulari
Uslubiy komissiyalar
cd
'■a
cd
О
%
ьо
с
ЬО
I
• a
Q-
s
a
cd
SF
1c
о
cd
"Э
&
I
«2
> *
’Jo
I
s
s
cd
2
>»
‘o
s
J2
*S
> »
e
s
d
о
e
Д
s
ГЙ
I
cd
-t—>
'•e
cd
-c:
э
cd
2
сл
о
CQ
C
JS
jg
2
3
6
s
3
О
2
I
£
(2
cd
'cd*
В
JO
3
г
£
cd
£
cd
X )
'С
§
Wn
о
ip
Do'stlaringiz bilan baham: | 
