Creative writing workshop

7- Qalqon oldi, gipofiz,ayrisimon bez, buyrak usti bezlari,ularning tuzilishi va funksiyasi.

Qalqon oldi bezlari: 4ta bo’lakdan iborat. Qalqonsimon bezning orqa yuzasida joylashgan, uning to’qimasiga botib kirgan. Bez paratgarmon ishlab chiqaradi.

• U qonda Ca (kalsiy) va P (fosfor) miqdorini boshqaradi.
• U qonda D vitamini bo’lsagina sintezlanadi.
• Organizm o’sishida ahamiyatga ega.

Nerv muskul sistemasi qo’zg’aluvchanligi pasayib, tana muskullari bo’shashadi, odam holsizlanib, tez charchaydigan bo’lib qoladi.

Giper funksiya

Qonda kalsiy miqdori kamayib, nerv muskul qo’zg’aluvchanligi ortadi, qovoq va lablar pirpriab, qo’llar qaltiraydi, ya’ni tutqanoq (tetaniya) sodir bo’ladi.

Gipo funksiya

Gipofiz bezi:

• No’xat shakila, bosh miya ostki yuzasida joylashga. Og’rirligi 0.5-0.6g.
• Bu bez qon tomir orqali bosh miya gipotalamusi bilan bog’langan.
• Somatotrop garmonini ishlab chiqaradi.
• Bo’y o’sishiga ta’sir ko’rsatadi.
• Giper funksiyasi: gigantizm, akromegaliya
• Gipo funksiya: nanizm.
• Bu bezdan ishlab chiqariladigan garmonlar boshqa bezlar ishlab chiqaradigan garmonlarni ishini boshqaradi.
• Adrenokartikoid garmoni- buyrak usti beziga.
• Tireotrop gormoni- qalqonsimonbeziga.
• Gonadotrop gormoni- jinsiy bezlarga.

Epifiz bezi:

• O’rta miyada joylashgan.
• Melatonin gormoninin ishlab chiqaradi.
• Pigment almashinuviga ta’sir ko’rsatadi.
• Epifiz bezi gipofizning gonadotrop gormoniga ta’sir etib,bolani vaqtidan oldin balog’atga yetishini sekinlashtiradi.
• Bola 7 yoshga to’lguncha aktiv so’ngra balog’at davrida to’xtaydi.

Ayrisimon bez

• Timus ko’krak qafasida, to’sh suyagini orqa yuzasida joylashgan.
• Chaqaloqlarda 12g, 14-15yoshda 30-40g gacha yetadi.
• Bez timozin garmonini ishlab chiqaradi.
• Bu garmon jinsiy bezlar funksiyasini pasaytirib, bolani balog’atdan oldin voyaga yetishini oldini oladi.
• Bez funksiyasi buzilsa: 8-10 yoshda soqol chiqishi, ko’krak bezlari rivojlanishi kuzatiladi.
• Timozin limfotsitlar hosil bo’lishini kuchaytirib, immun sistema shakillanishiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi.

Burak usti bezi

• O’ng va chap buyrak ustida joylashgan, birmuncha yassilashgan piramidalar shakliga ega.
• Har bir bez tashqi po’stloq va ichki mag’iz qismidan iborat.
• Po’stloq qismi suv, tuz, oqsil va uglevod almashinuviga ta’sir ko’rsatadi.
• Mag’iz qismi androgen, estrogen, adrenalin garmonlarini ishlab chiqaradi.
• Androgen va estrogen jinsiy bezlar funksiyasini kuchaytiradi.
• Adrenalin nerv qo’zg’alishini kuchaytiradi, muskullar toliqishini kamaytiradi, yurak qisqarishini, nafas olish va qon aylanish jarayonlariga ta’sir ko’rsatadi, glukogenni glyukozga aylanishini tezlashtiradi ya’ni uglevod almashinuvini tezlashtiradi.

Oshqozon osti bezi

• 8- oshqozon osti bezi va jinsiy bezlar
• Aralash sekretsiya hisoblanadi.
• Oshqozon ostida va biros orqada joylashgan. Bezning langergans orolchasidan gormonlar ishlab chiqariladi.
• Insulin gormoni qondagi glyukozani glikogenga aylantirib, jigarda to’playdi, qondagi shakar miqdori kamayishiga yordam beradi.
• Glukogon gormoni glikogenni glukozaga aylantirish bilan qonda shakar moddasi miqdorini oshiradi.
• Qandli diabet qonda qand miqdori oshganda kelib chiqadi.
• Gastrin gormoni oshqozonning ferment ajratish funksiyasiga ta’sir ko’rsatadi.

Jinsiy bezlar

• Aralash sekretsiya hisoblanadi.
• Erkaklarning androgen gormoni qonga ichki sekretsiya bezi sifatida chiqariladi.
• testasteron erkaklarda ikkillamchi jinsiy belgilar (mo’ylov, soqol, jinsga moyillik) ni yuzaga chiqazadi.
• Ayollarda estrogen qonga ichki sekretsiya bezi sifatida chiqariladi.
• Estrogen ayollarda ikkilamchi jinsiy belgilarni yuzaga chiqazadi.

E’tiboringiz uchun rahmat!!!