Covid 19 пандемиясининг жаҳон иқтисодиётига тасири Режа

Коронавирус пандемиясининг жаҳон иқтисодиётига таъсири: таҳлиллар, прогнозлар

2019 йил декабрь ойида Хитойнинг Ухань шаҳрида коронавирус тарқалганлиги хусусидаги хабарлар ОАВларида тарқалди. 2020 йилнинг 11 мартига келиб вирус Хитойдан бошқа мамлакатларга тарқалиши фонида Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти ушбу эпидемияни глобал пандемия деб эълон қилди. Вирус дунё бўйлаб тарқалиши натижасида глобал инқироз келиб чиқди.
Аслини олганда яқин ўтмишга назар соладиган бўлсак, иқтисодий инқироз муаммоси пандемия инқирози бошланишидан олдин ҳам кун тартибидаги энг асосий муаммолардан бири сифатида эътироф этиб келинган. Ҳал этилишини кечиктириб бўлмайдиган бир нечта омиллар борки, уларнинг таъсирида жаҳон иқтисодиётида кўплаб инқироз ҳолатлари кузатилган. Бу омилларнинг энг асосийлари қуйидагилардан иборат:

• 
  глобал иқтисодиётда кескин даврий тебранишлар ва пасайишларнинг кучайиши;
  
• 
  жаҳон бозорларида ялпи талабнинг пасайиши;
  
• 
  мамлакатларда ташқи қарз даражасининг ошиб бориши;
  
• 
  иқтисодий санкциялар кўламининг кенгайиши;
  
• 
  халқаро молия бозорлари фаолиятини тўлиқ назорат қилишнинг имконсизлиги;
  
• 
  “савдо” урушларининг авж олиши;
  
• 
  тўғридан-тўғри ҳорижий инвестициялар (ТТҲИ) ҳажмининг йилдан йилга кескин камайиб бориши (2018 йил якунларига кўра жаҳондаги ТТҲИ (net outflows) ҳажми 921,03 млрд. АҚШ долларга етиб (2007 йилда бу кўрсаткич 3,12 трлн. АҚШ долларини ташкил этган), сўнги йиллардаги энг паст кўрсаткич бўлди) ва бошқалар.
  

Иккинчи томондан, XIX-XXI асрларда содир бўлган инқирозларни ўрганиш натижасига кўра, биринчи классик инқироз рўй берганидан бери иқтисодий инқирозлар тахминан ҳар 15-20 йил оралиқ билан такрорланиб туради.
1825 йилда Буюк Британияда содир бўлган биринчи жаҳон иқтисодий инқирозидан бугунги кунгача бўлган инқирозларни тадқиқ қилиш натижасида инқирозларни келтириб чиқарувчи сабабларни умумий ҳолда тўртта гуруҳга ажратдик (1-жадвал).
Коронавирус инфекциясининг тарқалиши оқибатида юзага келаётган мазкур инқироз вужудга келишига кўра, 1-гуруҳга хосдир.
Жаҳон иқтисодиётидаги юқорида санаб ўтилган муаммоли ҳолатлар натижасида коронавирус инқирози оммавий бошланишидан олдин, 2020 йил бошига келиб жаҳон иқтисодиёти навбатдаги инқирозга кун сайин яқинлашиб келмоқда эди.