Conference proceedings

Açar sözlər: 
Günəş kollektoru, şüalanma, dalğa uzunluğu, absorber, istilik daşıyıcısı 
Şüalanma ilə günəş kollektorunun elementlərinin qarşılıqlı təsirini xarakterizə edən əsas parametrlərlə 
aşağıdakılardır. 
1.Udma əmsalı α. Səth üzərinə düşən şüa axını ilə cismin səthində udulan şüa axını arasında əlaqəni əks etdirir. 
𝛼 =
𝑄
а
𝑄
2.Əks olunma əmsalı ρ. Səthdən əks olunan şüa axınının bu səthə düşən şüa axını arasındakı əlaqəni əks etdirir. 
Ρ =
𝑄
о
𝑄
3.Buraxma əmsalı τ. Səthdən buraxılan şüa axınının bu səthə düşən şüa axını arasındakı əlaqəni əks etdirir.
Τ =
𝑄
𝑏𝑢𝑟
𝑄
Udma, əks olunma və buraxma əmsalı cismin tempraturundan, şüalanmanın tezliyindən (və ya dalğa 
uzunluğundan), həmçinin, cismin təbiətindən və səthinin vəziyyətindən asılıdır. 
Şüşə örtüklü günəş kollektorunun istilik balans tənliyi belədir. 
𝑄
а
+ 𝑄
о
+ 𝑄
𝑏𝑢𝑟
= 𝑄
Ümumi şüalanma axının 1 bərabər olduğunu nəzərə alınarsa, yaza bilərik, 
𝛼 + ρ + τ = 1
Udma əmsalı 1 olan cisim mütəq qara cisim adlanır. O, üzərinə düşən bütün şüalanmasını udur. 
4.Şüalanma (emissiya) əmsalı 
ε
. Bu cisimin öz şüalanma selinin bu cismə düşən şüalanma seli arasındakı əlaqəni 
əks etdirir. 
Ε =
𝑄
şü𝑎
𝑄
Günəş örtüyünün sabit temperatur rejimində, 
ε = 𝛼
Günəş kollektorunun örtüyünə düşən şüalanma gücünün paylanması şəkildə göstərilib. 
Şək.1 Günəş kollektorunun örtüyündə şüanma gücünün paylanması 
İstilik daşıyıcısına daxil olan,ümumi istilik axını balans tənliyi ilə təyin olunur
𝑄
𝑘
= 𝑄
𝑢𝑑𝑢𝑙
− 𝑄
𝑠𝑒𝑙
burada 
Q
udul
və
Q
sel
-uyğun olaraq udulan şualanma seli və qəbuledicinin istilik itkiləridir. Uducu tərəfindən 
udulan günəş şüalanma selinin miqdarı 
𝑄
𝑢𝑑𝑢𝑙
= 𝜏
𝑠𝑒𝑙
𝛼
а
𝑆
а
𝐸
Balayev Ş.S 

---

Burada ,
𝜏
𝑠𝑒𝑙
= 0.8-0.9 – şəffaf örtüyün buraxma əmsalı; 
𝛼
а –absorberin udma əmsalı; Sа – işıqlı səthinin sahəsi; 
E – Günəş şüalanmasının sıxlığı. 
Udma zamanı absorberin temperaturu qalxır. Absorberin Ta temperaturunun ətraf mühitin Tə.m.
temperaturundan yüksək olması qəbuledicidə itgiyə səbəb olur. 
𝑄
𝑖𝑡𝑔
= 𝐾
𝑝
𝑆
а
(𝑇
а
− 𝑇
ə.𝑚.
)
Kp-istilik itgiləri əmsalı 
O zaman kollektorun faydalı gücü belə hesablanır: 
𝑄
к
= 𝜏
ö𝑟𝑡
𝛼
а
𝑆
а
𝐸 − К
𝑝
𝑆
а
(𝑇
а
− 𝑇
ə.𝑚.
)
=
𝜂
0
𝑆
а
𝐸 − К
𝑝
𝑆
а
(𝑇
а
− 𝑇
ə.𝑚.
)
Burada 
𝜂
0
= 𝜏
ö𝑟𝑡
𝛼
а
- kollektorun optik f.i.ə-lı 
Uyğun olaraq kollektorun f.i.ə-lı belə tapılır 
𝜂
к
= 𝜂
0
−
𝑄
𝑖𝑡𝑔
𝐸𝑆
а
=
𝜂
0
−
К
𝑝
(𝑇
а
−𝑇
ə.𝑚.
)
𝐸
Kirxhof qanununa əsasən istənilən cismin eyni uzunluğundakı dalğalar üçün udma əmsalı şüalanma əmsalına 
bərabərdir. Məsələn, qara səth üçün bütün dalğa uzunluqlarında α=ε
≈ 0.9 − 𝑑𝑖𝑟.
Bələ ki, qara səth önəmli miqdarda 
şüalanma itgilərinə malikdir. Günəş şüalanmasının maksimum enerjisi 0,5 мкм dalğa uzunluğuna müşahidə olunur, 
qəbuledici tərəfindən şüalanma enerjisinin maksimal qiyməti isə 10 мкм dalğa uzunluğuna uyğundur. Günəş 
qəbuledicisinin ideal səthi uzunluğu λ=0.5 мкм olan dalğalar üçün maksimum udma əmsalına, uzunluğu λ=10 мкм olan 
dalğalar üçün isə minimum şüalanma əmsalı ε-na malik olmalıdır. Bu xarakteristikaya malik səth ideal selektivlikli səth 
adlanır.