Conference proceedings

TƏSVİRİNƏ GÖRƏ FƏZA OBYEKTLƏRİNİN ÖLÇÜLƏRİNİ TƏYİN EDƏN 
QURĞU 
“Cihazqayırma mühəndisliyi” kafedrası, Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti, Bakı, Azərbaycan 
Respublikası, 
[e-mail]
 
Feyziyeva G.E. 

---

Xülasə:
Təklif olunan qurğu təsvirlərinə görə obyektlərin həndəsi ölçülərini ölçmək üçün istifadə olunur. Qurğu platformaya 
bərkidilmiş telekameradan ibarətdir və üfqi və şaquli istiqamətlərdə fırlanır. Platformanın üzərində lazerli məsafə ölçən və azimut 
bucaq sensoru quraşdırılmışdır. Platforma xüsusi bir mikrometrik mexanizm tərəfindən fırlanır. 
Açar sözlər:
telekamera, həndəsi ölçülər, lazerli məsafəölçən, azimut bucağı.
Təklif olunan qurğu təsvirinə görə obyektlərin həndəsi ölçülərinin, qaz- turbin mühərriklərinin və 
maşınqayırmanın digər profil məmulatlarının xarici və daxili diametrinin, divarının qalınlığının, kəsiyin sahəsinin 
ölçülərinin ölçülməsi üçün istifadə edilə bilər. Təklif edilən cihaz telekameradan ibarət olan komputer qurğusudur. 
Ortoqonal koordinatlar boyunca məsafələr və cihazın miqyaslandirma çıxışı və işləmə video nəzarət cihazına 
qoşulmuşdur. Mövcud qurğuların nöqsanları eyni zamanda telekameranın olması ilə bağlı konstruksiyanın ölçmə 
prosedurunun mürəkkəbliyidir, çünki kameralar arasında məsafə sərt şəkildə müəyyən edilməlidir, o da obyektin qabarit 
hissələrini eyni zamanda kameraya çəkiliş zonasına düşməyə bilər. 
Təklif olunan qurğuda qoyulmuş məqsədə videokontrol cihazına giriş qurğusu ilə bağlanmış telekameranı, əlavə 
olaraq emal qurğusunun girişi ilə çıxış qurğusu ilə birləşmiş lazer məsafə ölçən və azimut bucaq sensoru quraşdırılmış 
fırlanan platformada yerləşdirməklə nail olmaq olar. 
Bu, bir videonəzarət cihazının ekranında bir obyektin tam bir görüntüsünü müxtəlif çəkiliş bucaqlarında 
formalaşdırmağa, hər bir koordinat üçün düz bir görüntü miqyasını təyin etməyə, optik sistemdə və videonəzarət cihazında 
ortaya çıxan təhrifləri nəzərə alaraq kameranın və obyektin qarşılıqlı istiqamətindən asılı olmayaraq ölçmə aparmağa 
imkan verir. 
Təklif olunan cihaz telekameradan ibarətdir və platformaya bərkidilmişdir, üfqi və şaquli istiqamətlərdə fırlanır. 
Platformanın səthində lazervasitəsilə məsafəni təyin edən cihaz quraşdırılmışdır. Belə ki, onun optik oxu kameranın optik 
oxuna paraleldir, azimut bucaq sensoru proporsional α və β bucaqlarının nisbətini formalaşdırır.
Cihazın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, qurğu, kameranın baxış zonasında quraşdırılır. Obyektdə nəzarət olunan 
səthdə yerləşən üç ixtiyari A, B, C nöqtələri seçilir. Dönmə masasından istifadə edərək A nöqtəsinə lazer məsafəsi təyin 
olunur, bu nöqtəyə
uyğun olan məsafə ölçülür, və obyekt əldə edilən bucaqlarda araşdırılır.
Sonra növbə ilə B və C nöqtələri təyin edilir və seçilmiş 
S
B
=S((α
B
,β
B
), S
C
=S(α
C
,β
C
).
nöqtələrinə uyğun 
bucaqlar altında cismin görüntüsü əldə edilir. Beləliklə, həcmli məhsulun 3 düz təsviri əldə edilir. Alınan şəkillər və lazer 
ölçmələri məhsulun həndəsi ölçülərinin tam təhlilini aparmağa imkan verir.
Nəticə olaraq, cihaz vasitəsilə obyektin ölçülərini təyin etməklə yanaşı, həmdə formanın analizini aparmaq, 
ağırlıq mərkəzini, müqavimət anını və s. hesablamaq olar. 
Qurğu obyektlərin həndəsi parametrlərinin operativ ölçülərinin dəqiqliyini əhəmiyyətli dərəcədə artırmağa, 
onları geniş ölçmə diapazonunda istifadə edərkən telekamera və nəzarət olunan obyektin qarşılıqlı yerləşməsinə imkan 
verir.