Conference proceedings

 
İNFRAQIRMIZI DİAPAZONDA İŞLƏYƏN OPTİK-ELEKTRON 
TERMOVİZOR SISTEMLƏRI 
MAKA Təbii Ehtiyatların Kosmik Tədqiqi İnstitutu 
Xülasə: 
Termovizorlar - tədqiq olunan 
səthin istilik paylanmasını izləmək üçün bir cihazdır. İstilik paylanması ekranda rəngli sahə şəklində göstərilir, burada müxtəli 
temperaturlara müxtəlif rənglər uyğun gəlir. Termal görüntülərin işinə termoqrafiya deyilir. Məqalədə infraqırmızı diapazonda işləyən 
optik-elektron termovizor sıstemlərı araşdırılmışdır.
 
Summary: 
Thermal insulation is a device for monitoring the distribution of the temperature under study. The distribution of 
temperatures is displayed on the display as a color picture, where different temperatures correspond to different colors. The study of 
thermal images is called thermography. The article examines optical-electronic thermocouple systems operating in the infrared range.
 
Açar sözlər
: teplovizor, sistem, kamera, temperatur, optika. 
Mehdiyev.T.Ş
Həsənova K.Ə., Əliyeva N.Ə.Qafarova N.N., Əliyeva K.İ. 

---

Şəkil1. Termovizorun təsviri. 
Giriş 
Termal kameralar ölçülən səthin istilik paylanmasına nəzarət edə bilən cihazdır (şəkil1). Bu səth cihaz ekranında 
rəngli sahə kimi göstərilir. Bu sahədə müəyyən bir rəng müəyyən bir istiliyə uyğun gəlir. Ekranda görünən temperatur 
aralığı göstərilir. Ən son termal kameraların standart dərəcəsi 0,1 dərəcədir. 
Daha ucuz cihazlarda məlumatlar cihazın yaddaşında saxlanılır və lazım olduqda kompüter vasitəsilə oxunur. 
Çox vaxt bu cür cihazlar bir noutbuk və termal görüntüləyicidən məlumat alan xüsusi bir proqramla birlikdə istifadə 
olunur. 
Əsas Hissə 
İlk dəfə bir termal görüntüləmə cihazı keçən əsrin 30-cu illərində ortaya çıxdı. Müasir termal görüntüləmə 
sistemləri yalnız 60-cı illərdə inkişaf etməyə başladı. Termal radiasiya qəbulediciləri bir elementli idi. Qəbuledicidəki 
görüntü optikanın nöqtəvi dəyişməsi ilə həyata keçirilmişdir. Bu cür cihazlar aşağı məhsuldarlığa malik idi və aşağı sürətlə 
temperatur dəyişikliklərini müşahidə etməyə imkan verirdi. 
Texniki tərəqqinin inkişafı ilə birlikdə işıq siqnalını saxlaya bilən fotodiod hüceyrələri meydana çıxdı. 
Sensor massivləri əsasında yeni termal görüntüləyicilərin dizaynı mümkün oldu. Bu matrislərdən gələn siqnallar 
dekoderə, daha sonra cihazın əsas prosessoruna keçmək üçün gedir. Müəyyən bir ardıcıllıqla, siqnallar fərqli təyin 
olunmuş rənglərlə eyni temperatur paylanmasına malik bir matris üzərində proqnozlaşdırılır. Bu prinsip, temperatur 
dəyişikliklərini real vaxt rejimində izləməyə imkan verən portativ cihazların əldə edilməsini mümkün etmişdir. 
Soyudulmamış bolometrlərin istifadəsi yeni termal görüntüləyicilərin inkişafına səbəb olmuşdur. Bu prinsip, 
bütün spektrin istilik radiasiyasının təsiri altında nazik plitələrin müqavimətindəki dəyişikliyin hesablanmasının artan 
dəqiqliyinə əsaslanır. Bu texnologiya bir çox ölkələrdə yüksək təhlükəsizlik və hərəkətlilik tələblərinə tabe olan yeni 
termal kameraların istehsalı ilə məşhurdur. Bir çox ölkələrdə soyudulmamış bolometrlərlə muxtar termal kameraların 
istehsalına 2007-ci ildə başlanılmışdır. 
Termal görüntüləmə cihazları müxtəlif meyarlara görə bir neçə növə bölünür: 
Müşahidəçilər infraqırmızı şüaları xüsusi rəng miqyasında gözlə görünən işığa çevirirlər. 
Ölçmə termovizorları, rəqəmsal siqnal pikselinə uyğun temperaturu təyin edə bilirlər. Nəticədə, temperatur 
paylanmasının bir görüntüsü meydana gəlir. 
-40 - ; 2000 dərəcə aralığında texnoloji proseslərə uyğunluğun həyata keçirildiyi sənaye müəssisələrində 
stasionar termal kameralar istifadə olunur. Qəbul edən avadanlıqların işləməsinə normal şərait yaratmaq üçün bu cür 
cihazlar azot soyutma ilə təchiz edilmişdir. Bu cür sistemlər yarımkeçirici fotodetektor massivlərinə əsaslanan 3-cü nəsil 
istilik görüntüləyicilərindən ibarətdir. 
Portativ termal görüntüləmə cihazları soyudulmamış silikon mikrobolometrlər əsasında hazırlanmışdır. 
Nəticədə, həcmli və bahalı soyutma avadanlığının istifadəsindən imtina etmək mümkün oldu. Bu cür cihazlar stasionar 
modellərin bütün üstünlüklərinə malikdir. Məlumatların işlənməsi üçün bir çox portativ termal görüntüləmə cihazı 
kompüterə qoşula bilər. 
İnfraqırmızı işıq qəbuledicidə termal görüntüləyicinin optik sistemi ilə müqavimət və ya gərginlik dəyişikliyi 
şəklində bir siqnal verir. Elektronika termal görüntü sistemindən alınan siqnalları qeyd edir. Nəticədə siqnal elektron bir 
termoqrama çevrilir və ekranda göstərilir (şəkil2) 
Şəkil2.İnfraqirmizi diapazonda işləyən optik-elektron termovizor sistemlərinin iş prinsipini təsvir edən sxem. 
Nəticə 

---

Gecə görmə cihazları tez-tez termal görüntüləyicilərlə qarışdırılır. Bununla birlikdə, aralarında böyük bir fərq 
var. Gecə görmə cihazı işığı gücləndirdiyindən zəif işıqda işləyə bilər. Çox vaxt obyektivə daxil olan işıq insanı kor edir. 
Termal görüntüləmə cihazının işığına istilik infraqırmızı şüalarına əsaslandığı üçün işığa ehtiyac yoxdur.