Conference proceedings

PYEZOELEKTRİK MÜHƏRRİKLƏRİN TƏTBİQ SAHƏLƏRİ 
Rəhimli Nurlan İlham oğlu
[0000-0001-9298-5107]-ORCİDİD 
Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti, Bakı, Azərbaycan 
[e-mail]
 
Xülasə: 
Pyezoelektrik elementlər təzyiq, təcil, temperatur, gərginlik və ya gücdəki dəyişiklikləri elektrik yükünə çevirir. 
Qısaca mexaniki deformasiya nəticəsində elektrik sahəsi yaradan elementlər pyezoelektriklər adlanır. Pyezoelektrik elmentlər ilə 
mühərrik hazırlanan zaman müəyyən nano texnologiyalardan istifadə edilərək nano ölçülü müərriklər dizayn edilir. Bunlar hamısı 
yüksək dəqiqliklə icra edilir. Bu tezisdə pyezoelektrik mühərriklərin tətbiq sahələrindən, müsbət və mənfi cəhətlərindən bəhs edəcəm. 
Açar sözlər: 
Pyezoelektrik, pyezo element, pyezoelektrik effekti, pyezoelektrik mühərrik, ultrasəs mühərriki. 
 Giriş 
Pyezoelektrik mühərriklərin dünyada istehsalı və inkişafı zamanı pyezoelektrik əsaslı mikro materiallarından 
istifadə edilir. Beləcə çox sadə son dərəcə böyük ənənəvi mühərrikləri yüksək dəqiqlikdə olan mühərriklər əvəz edir. 
1988-ci ildə Sadayuki Ueha və Minoru Kurosawa tərəfindən pyezoelektrik və ya ultrasəs mühərriki icad edilmişdir. 
Maksimum fırlanma sürəti müvafiq olaraq 240 rpm (bir dəqiqə ərzində fırlandığı dövr sayı) təşkil edirdi. Son 20 ildə 
pyezoelektrik mühərriklər müəyyən ardıcılıqlar ilə bir-birindən fəqrli formalarda hazırlanırdı. Məsələn: T.Kanda, 
A.Makino, K. Suzumori və T. Morita tərəfindən mikro pyezoelektrik mühərrik hazırlanmışdır ki, onun fırlanma sürəti 
sürəti 9600 rpm-ə qədər artmışdır. Son illərdə yeni tip pyezoelektrik və ultrasəs mühərrikləri daima yeniliklərlər əlavə 
edilərərk istehsal olunur.Məsələn: 2011-ci ildə ixtira olunan pyezoelektrik avtomobilinin motorunu buna misal olaraq 
göstərə bilərik. Əsas quruluşu H-formalı və çox bloklu pyezoelektrik mühərrikidir[1].