Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

 
ЙУҒОН ИЧАК
Йўғон ичак ичак найининг дистал қисми бўлиб, у ерда асосан сувнинг 
сўрилиши ва нажаснинг шаклланиш жараѐнлари рўй беради. Йўғон ичак 
микрофлораси баъзи витаминлар (В-гуруҳ ва К-витаминлар) синтезлашда ва 
клетчаткани парчалашда иштирок этади. Йўғон ичакда ҳосил бўлган шиллиқ 
овқат моддаларнинг ҳазм бўлмаган қолдиқларининг ичак бўйлаб силжишини 
таъминлайди. Йўғон ичак шиллиқ қавати орқали турли моддалар (кальций, 
магний, фосфатлар, оғир металл тузлари) чиқарилади — бу эса йўғон 
ичакнинг ажратув фаолияти ҳисобланади. 
Тузилиши.
Йўғон ичак анатомик жиҳатдан турли қисмларга бўлинади: 

---

687 
кўр ичак ва унинг чувалчангсимон ўсимтаси, чамбар ичак 
(кўтарилувчи, 
кўндаланг ва пастки тушувчи бўлимлари), «S» 
симон ѐки сигмасимон ва 
тўғри ичак.
Йўғон ичак девори ҳам бошқа ичаклар каби шиллиқ, шиллиқ ости, 
мушак ва сероз пардалардан иборат. Чамбар ичакнинг барча бўлимлари бир 
хил тузилган.
Шиллиқ пардада 
фақатгина крипталар
бўлиб, ворсинкалар бўлмайди. 
Бундан ташқари, шиллиқ ва шиллиқ ости пардалар кўпгина бурмалар ҳосил 
қилади. Бу бурмалар ярим ойсимон бўлиб, айлана ҳолатда жойлашади. 
Крипталар ингичка ичак крипталарига нисбатан чуқур ва сербар бўлиб, 
кўплаб қадаҳсимон ҳужайралар тутади. Шиллиқ парда эпителийси жиякли ва 
жияксиз цилиндрсимон ҳужайра (энтероцит)лар, қадаҳсимон ҳужайралар 
ҳамда юқорида айтиб ўтилган бир қатор эндокрин ҳужайралардан ташкил 
топган. 
Эпителий остида сийрак толали шаклланмаган бириктирувчи 
тўқимадан иборат шиллиқ парданинг хусусий қавати жойлашади. Бу қават 
қон томир ва нерв чигалларига бой ва ингичка ичакнинг шундай қаватига 
нисбатан лимфоид тўқима тўпламларини кўпроқ тутади. Бу тузилмаларнинг 
сони тўғри ичак томон камайиб боради.
Шиллиқ парданинг хусусий мушак қавати ички - айлана, ташқи- 
бўйлама ва қийшиқ йўналган силлиқ мушаклардан иборат. 
Шиллиқ ости, мушак ва сероз пардалар ингичка ичакнинг шундай 
пардалари каби тузилган бўлса-да, айрим фарқларга эга. Иўғон ичак шиллиқ 
ости пардасида лимфоид фолликуллар кўплаб учрайди. Мушак парда 2 қават-
айлана (ички) ва бўйлама (ташқи) йўналган мушаклардан иборат. Ташқи 
мушакли қавати яхлит бўлмай, мушак ҳужайралари тутам-тутам жойлашиб, 
бутун чамбар ичак бўйлаб йўналган 3 та тасма ҳосил қилади. Бу жойлар 
ташқарига туртиб чиқиб турувчи бўртмалар ҳосил қилади. Мушак 
қатламлари орасида сийрак толали шаклланмаган бириктирувчи тўқима 

---

688 
жойлашиб, у томирлар ва нерв чигаллари тутади. 
Йўғон ичакнинг сероз пардаси чамбар ичакни ташқи томондан ўраб 
туради ва кўп миқдорда ѐғ ҳужайралари тутади.