Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Портал бўлакча 
гепатоцитларнинг экзокрин фаолияти билан боғлиқ 
бўлиб, ўт суюқлиги учта классик бўлакча сегментидан портал соҳанинг 
марказида жойлашган ўт найчаларига йиғилади. Агар классик бўлакча 
марказий вена атрофидаги тўқимадан иборат бўлса, портал бўлакча жигар 
триадаларини (портал зона) ўраб турган тўқимадир. Портал бўлакча
учбурчак шаклидаги тузилма бўлиб, унинг учларида марказий веналар, 
марказида эса жигар триадаси жойлашган. Портал бўлакча ѐнма-ѐн 
жойлашган учта классик бўлакчаларининг маълум қисмларини ўз ичига 
олади ва сон жиҳатидан классик жигар бўлакчаларидан деярли икки марта 
кўп. Портал бўлакчаларда қон оқими унинг марказидан четга қараб, ўт 
суюқлиги эса унинг четки қисмларидан марказига қараб ҳаракат қилади.
Жигар ацинуси
гепатоцитларнинг кислород билан турли даражада 
таъминланганлигини кўрсатади. Портал соҳа олдидаги гепатоцитлар жигар 
артериясига яқин жойлашган бўлиб, бу соҳа ацинуснинг I зонасини ҳосил 
қилади. Ушбу соҳанинг гепатоцитларга кислород ва озиқ моддалар кўпроқ 
тегиб, улар томонидан плазма оқсилларини ишлаб чиқарилишини 
таъминланади. III зона гепатоцитлари эса марказий венага яқин соҳаларда
жойлашгани сабабли, камроқ кислород ва озиқ моддаларга эга бўлади. Бу 
соҳада ўз навбатида гликолиз жараѐнлари, липидлар алмашинуви ва доривор 
моддаларнинг детоксикацияси учун шароит яратилган. II зона оралиқ 
ҳисобланиб, таркибидаги гепатоцитлар фаолияти ҳар иккала (I ва III) 
зоналар ҳужайралари фаолиятини ўзида мужассамлаштирган. Кўпгина 

---

703 
патологик ўзгаришларни тушуниш учун жигар ацинуси хусусиятларидан 
фойдаланилади. 
Жигар ацинуси ѐнма-ѐн жойлашган иккита классик жигар 
бўлакчаларининг қисмларидан иборат ва тахминан ромб шаклига эга. 
Ацинуснинг ўткир бурчалакларида марказий веналар, ѐн бурчакларида эса, 
триадалар жойлашган. Ацинусда ҳам қон марказдан четга қараб оқади. 
Ўт йўллари
Ўт йўллари жигар пластинкаларини ташкил этган гепатоцитлар 
оралиғидаги майда ўт каналчаларидан бошланади. Жигар бўлакларининг 
периферик соҳаларида ўт каналчалари Геринг каналчалари (холангиолалар)га 
йиғилади ва бўлаклараро ўт йўлларига қуйилади. Ўт йўлларини қопловчи 
эпителий ҳужайралари юпқа базал мембранада жойлашган кубсимон 
ҳужайралардир. 
Ҳужайранинг 
апикал 
қисмида 
оз 
миқдорда 
микроворсинкалар, ѐн юзаларида эса десмосомалар ҳамда интердигитациялар 
учрайди. Ҳужайра цитоплазмасида органеллалар кам бўлади. Бўлаклараро ўт 
найи портал йўлнинг бириктирувчи тўқималаридан ўтади ва жигар найнинг 
бошланғич қисмини ҳосил қилади (расм 16.15).