Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Атипик АВА
лар (яримшунтлар)да артериола ва венула бир-бири билан 
калта капиллярлар орқали бирлашади. Бу томир девори орқали қисман модда 
ва газ алмашинуви содир бўлади, шу сабабли венулага қисман аралаш қон 
қуйилади.Аъзолар орқали қон оқимини бошқаришда ва қон босимини бир 
маромда ушлаб туришда артериоло-венуляр анастомозларнинг аҳамияти 
жуда катта. Улар туфайли аъзолар ўз заруриятига кўра қон билан 
таъминланади. Аъзо ѐки унинг бир қисми иш бажараѐтган бир пайтда 
қоннинг кўп қисми АВАлар орқали тўғридан-тўғри веналарга қуйилади. 
Қонни капиллярлар орқали ўтказиш заруриятининг камайиши юрак 
фаолиятини бироз енгиллаштиради. Бундан ташқари, артерия қонининг 
босими анастомозлар орқали вена томирига узатилиши уларда қон оқимини 
тезлаштиради ва венада кислородга бой артериал қоннинг оқишини 
таъминлайди. Бундан ташқари, организмнинг қон айланишининг 
бузилгандаги ва ҳар хил патологик жараѐнлардаги компенсатор 

---

513 
реакцияларида АВАлар жуда муҳим аҳамият касб этади. 
 
ВЕНАЛАР 
Веналарқон-томирлар системасининг юракка қонни аъзолардан олиб 
келувчи қисми ҳисобланади. Веналар деворининг тузилиши уларнинг 
фаолияти ва тананинг қайси қисмида жойлашганлиги билан узвий боғлиқ. 
Артерияларга нисбатан қон босимининг пастлиги (15–20 мм симоб устуни) 
ва оқим тезлигининг камлиги (аъзолар веналарида 10 мм/с атрофида) сабабли 
веналар девори юпқа ва уларда эластик элементлар кам бўлади. Тананинг 
пастки қисмидаги веналарда қон ўз оғирлиги кучини енгиб ҳаракатланади ва 
бу ҳолат веналар деворида мушак элементларининг кучли ривожланишини, 
ҳамда уларда клапанлар бўлишини тақозо қилади. Тананинг юқори 
қисмидаги веналарда эса, қон ўз оғирлик кучи билан ҳаракат қилганлиги 
туфайли уларнинг девори анча юпқа ва мушак элементлари кам бўлади. Қон 
оқиши хусусиятларига кўра баъзи аъзоларнинг (мия пардалари, кўзнинг тўр 
пардаси, қон яратувчи аъзолар, йўлдош)веналарида мушак элементлари 
бўлмайди. 
Деворида мушак элементларининг ривожланиш даражасига қараб 
веналар икки типга бўлинади: 1) мушаксиз веналар ва 2) мушакли веналар.
Мушакли веналар 
ўз навбатида яна уч гуруҳга бўлинади: 1) мушак 
элементлари кучсиз ривожланган, 2) мушак элементлари ўртача ривожланган 
ва 3) мушак элементлари кучли ривожланган веналар.