Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

4.Ҳужайра яхлит организмнинг бир қисмидир. 
Кўп ҳужайрали 
организмлар тўқима ва аъзолар тизимларини ҳосил қилувчи ҳужайралар ва 
улар ҳосилаларининг мураккаб ансамблидир. Бу ансамблда ҳужайралар бир-
бири билан нерв, гуморал ва бошқа омиллар орқали узвий боғланган бўлиб, 
ўзаро ҳамкорликда фаолият кўрсатади. Ҳужайралараро ўзаро таъсир 
ҳужайралар такомили ва дифференциацияси жараѐнларининг асосий 
шартларидан биридир. У ѐки бу ихтисослашган ҳужайранинг шаклланиши 
учун ҳужайрага киритилган генетик дастурдан ташқари, бошқа ҳужайралар 
ва ҳужайралараро модданинг таъсири талаб қилинади. Улар шаклланаѐтган 
ҳужайра учун ўзига хос микромуҳит яратадилар ва шу билан ҳужайранинг 
специфик структур ва функционал ихтисосланишини таъминлайдилар. 
Шундай қилиб, кўп ҳужайрали организмларда ҳужайра тирикликнинг 
элементар бирлиги бўлиб, у турли махсус вазифаларни бажаришга 
ихтисослашган. Бу вазифаларни у яхлит организм таркибига кирувчи бошқа 
ҳужайралар ва ҳужайралараро модда мажмуасида амалга оширади.
Шундай 
қилиб, 
ҳужайра 
назарияси 
биология 
ва тиббиѐтни 
ривожланишига катта таъсир кўрсатди, ҳамда гистология ва эмбриология 
фанларининг шаклланиши учун асос бўлиб хизмат қилди. Организмнинг 

---

37 
ҳужайра тузилиши тамойилини қабул қилиш унинг фаолиятини функционал 
бирликлар бўлган ҳужайралар даражасида ўрганишни тақозо этиб, шу билан
физиология фаниниг ривожланишига ҳам чуқур ижобий таъсир кўрсатди. 
Ушбу назария ҳаѐтни илмий тушуниш асосларини берди, ҳамда
организмларнинг индивидуал ривожланиши ва уларнинг эволюцион
муносабатларни тушунишга имкон яратди. Орадан ўтган қарийб икки аср 
мобайнида ҳужайра тузилиши ва фаолияти тўғрисида кўпдан-кўп янги 
маълумотлар тўпланган бўлсада, ҳужайра назариясиниг асосий қоидалари ўз 
қадри-қийматини ҳозирги кунгача сақлаб қолган.