Cho’llashish O’zbekiston misolida

CHO'LLANISH MUAMMOSI VA YECHIMI

Sharipov Sh. va Ne`matov B.

CHO’LLANISH TUSHUNCHASI HAQIDA UMUMIY MA’LUMOT

• “Cho’llanish” atamasi 1949 yilda franstuz geobotanigi A.Obrevill tomonidan kiritilgan. U Afrikaning nam tropik o’rmonlarini o’rgangan olim.
• Tabiiy ofatlar odatda ijtimoiy, iqtisodiy, ekologik muammolarni keltirib chiqaradi.
• Cho’llanish muammosi 1968-1973 va 1977-1978 yillarda Saxroi Kabirning janubiy chegarasida yuz bergan qurg’oqchilik tufayli paydo bo’ladi (Saxel zonasi). Qurg’oqchilik tufayli Mavritaniya, Burkina Faso, Mali, Chad kabi mamlakatlarda q/x inqirozga uchraydi. 50% chorva nobud bo’ladi. Ochlik, kasallik balosidan 400 ming aholi, qurg’oqchilik tufayli (1984) 34 mamlakat (Afrika) 10 dan ortiq Lotin Amerikasi mamlakatlari zarar ko’radi.

Cho’llanish

• Cho’llanish – bu atrof muhitdagi ekotizimlarning unumdor erlar hosilining kamayishi, degredatsiyalanishi, iqlimning quruqlashishi, cho’l hududlarining kengayishi va xakozolar. O’rta Osiyo hududida cho’llanish jarayonini quyidagicha ta’riflashimiz mumkin: cho’llanish butun insoniyat tarixi davomida kuzatilmoqda; ekologik o’zgarishlarni yuzaga keltirishda tabiiy omillar bilan birgalikda antropogen omillarning o’rni ham muhim bo’lib sanaladi; cho’llanish asta-sekin rivojlanuvchi jarayon bo’lib hisoblanadi va albatta shamol eroziyasi, bir xil bo’lmagan relef shakllariga, ko’chib yuruvchi qumlar harakati, qum tepaliklarining hujumiga bog’liq holatda rivoj topadi.

Adir hududlar quruqliklarning 30% maydonini egallaydi;

• Adir hududlar quruqliklarning 30% maydonini egallaydi;
• 1977 yilda Keniyaning Nayrobi shahrida OON ning “Plan deystviy po borbe s opustыnivaniem” dasturi qabul qilingan.
• YuNEP – OON ning atrof-muhit bo’yicha dasturi.t
• 13% tabiiy, 87% antropogen omillar cho’llanishga sabab deb hisoblaydi.

BMT ma’lumotlariga ko’ra bu falokat 35 mln. kv. km. maydondagi qishloq xo’jaligi erlariga zarar keltiradi. Hozirgi davrda cho’llanishni janubga tomon har yili 5,10,15, hatto 20 km tarqalayotganligi haqida ma’lumotlar bor. 2000 kelib bu falokatdan faqat Afrikada 30% aholining zarar ko’rishi bashorat qilingan.

• BMT ma’lumotlariga ko’ra bu falokat 35 mln. kv. km. maydondagi qishloq xo’jaligi erlariga zarar keltiradi. Hozirgi davrda cho’llanishni janubga tomon har yili 5,10,15, hatto 20 km tarqalayotganligi haqida ma’lumotlar bor. 2000 kelib bu falokatdan faqat Afrikada 30% aholining zarar ko’rishi bashorat qilingan.