|
Muxlisa aliyarova Qisqacha tahlil - Yaratilish tarixi-asar g’oyasi 30-yillarda paydo bo’lgan.1936-yilda “esquire’’ jurnali o’zining “ moviy suv haqida “inshosini nashr etadi. Unda afsonaviy hikoyaning taxminiy syujeti tasvirlangan:keksa baliqchi dengizga boradi va bir necha kun uyqusiz va ovqatsiz ulkan baliq bilan jang qiladi,ammo akulalar cholning o’ljasini yeb qo’yadi.akulalar kema atrofida aylanib yurganda boshqa baliqchilar kelib qolishadi va cholni chala hushidan ketgan holda topishadi.Muallif kubalik baliqchilardan eshitgan ushbu hikoya “chol va dengiz”asariga asos bo’ldi.
Oradan ko’p yillar o’tib ,1951-yilda yozuvchi o’z hayotidagi eng muhim asar bo’lishini anglab ,hikoyani kattaroq hajmdagi asar holiga keltiradi va yakunlaydi.Kitob bagama orollarida yozilgan va 1952-yilda nashr etilgan.bu xemengueyning hayoti davomida chop etilgan so’ngi asari edi. - Oradan ko’p yillar o’tib ,1951-yilda yozuvchi o’z hayotidagi eng muhim asar bo’lishini anglab ,hikoyani kattaroq hajmdagi asar holiga keltiradi va yakunlaydi.Kitob bagama orollarida yozilgan va 1952-yilda nashr etilgan.bu xemengueyning hayoti davomida chop etilgan so’ngi asari edi.
- Bolaligidan xemenguey otasi kabi baliq ovlashni yaxshi ko’rardi,u bu sohaning baliqchilarning butun hayoti va faoliyatidagi eng mayda tafsilotlarigacha ,shu jumladan timsollar,xurofotlar,va afsonalarni bilardi.bunday qimmatli material adib ijodida o’z aksini topmay qolmasdi.u o’z mehnati samarasi bilan yashaydigan sodda insonning e’tirofiga ,afsonasiga,hayot darsligiga aylandi
Muallif g’oyasi - Tanqidchilar bilan suhbatda muallif asar g’oyasiga izoh berishni istamaydi.UNING MAQSADI-”haqiqiy baliqchi,haqiqiy bola,haqiqiy baliq va akulalar”ni hayotda haqiqat bilan ko’rsatish ekanligini ta’kidlaydi.muallif suhbatda aynan mana shu narsani aytib ,asar mazmunini boshqacha talqin qilishdan qochib,maqsadi realizm ekanligini ko’rsatgan.1953-yilda xemenguey asari dunyo tomonidan tan olinib nobel mukofotiga sazavor bo’lgan.
- Asar mavzusi inson irodasi,fe’l- atvori ,iymon-e’tiqodi kuchini sinovdan o’tkazish bilan birga ,orzu-umidlar,ma’naviy g’alaba mavzusidir.yolg’izlik va inson taqdiri mavzusi ham muallif tomonidan ochib berilgan.asRNING ASOSIY G’OYASI INSONNI TABIATNING O’ZI,UNING MAVJUDOTLARI VA ELEMENTLARI BILAN KURASHDA ,SHUNINGDEK ,INSONNING ZAIF TOMONLARI BILAN KURASHISHNI KO’RSATISHDIR.ASARDa muallif falsafasining ulkan qatlami aniq va ravshan chizilgan:inson o’ziga xos faoliyat uchun tug’iladi ,buni o’zlashtirib olgandan so’ng u doimo xursand va xotirjam bo’ladi.tabiatdagi hamma narsaning ruhi bor va odsamlar bu qoidaga amal qilishi kerak.yer abadiydir-ammo insonlar emas.
xemenguey inson o’z orzulariga qanday erishishi va undan keyin nima bo’lishini ko’rsatishda hayratlanarli darajada dono.Ulkan marlin keksa Santyago hayotidagi eng muhim sovrindir, u bu odam tabiat bilan kurashda, dengizni yaratishda g'alaba qozonganining isbotidir. Qiyinchilik bilan berilgan narsagina o‘tishni qiyinlashtiradi, qahramonga baxt va mamnunlik keltiradi. Ter va qonga meros bo'lib qolgan orzu Santyago uchun eng katta mukofotdir. - xemenguey inson o’z orzulariga qanday erishishi va undan keyin nima bo’lishini ko’rsatishda hayratlanarli darajada dono.Ulkan marlin keksa Santyago hayotidagi eng muhim sovrindir, u bu odam tabiat bilan kurashda, dengizni yaratishda g'alaba qozonganining isbotidir. Qiyinchilik bilan berilgan narsagina o‘tishni qiyinlashtiradi, qahramonga baxt va mamnunlik keltiradi. Ter va qonga meros bo'lib qolgan orzu Santyago uchun eng katta mukofotdir.
Akulalar marlinni iste'mol qilishlariga qaramay, hech kim vaziyat ustidan ma'naviy va jismoniy g'alabani bekor qilmaydi. Keksa baliqchining shaxsiy g'alabasi va jamiyatda "hamkasblar" ning tan olinishi uning hayotida sodir bo'lishi mumkin bo'lgan eng yaxshi narsadir. - Akulalar marlinni iste'mol qilishlariga qaramay, hech kim vaziyat ustidan ma'naviy va jismoniy g'alabani bekor qilmaydi. Keksa baliqchining shaxsiy g'alabasi va jamiyatda "hamkasblar" ning tan olinishi uning hayotida sodir bo'lishi mumkin bo'lgan eng yaxshi narsadir.
Tarkibi Shartli ravishda, hikoyaning tarkibini uch qismga bo'lish mumkin : chol va bola, dengizdagi chol, qahramonning uyiga qaytishi. - Barcha kompozitsion elementlar Santyago suratida shakllangan. Kompozitsiyaning asosiy qismi cholning dengizga ketishi va qaytib kelishidan iborat. Asarning o'ziga xosligi shundaki, u qahramonning ichki monologlari va hatto o'zi bilan suhbatlari bilan to'yingan
Yashirin Injil motivlarini cholning nutqlarida, uning hayotdagi mavqei, bolaning nomi - Manolin (Emanuelning qisqartmasi), bahaybat baliqning o'zi tasvirida kuzatish mumkin. U kamtarlik bilan, barcha sinovlarga sabr-toqat bilan duch keladigan, shikoyat qilmaydigan, qasam ichmaydigan, faqat jimgina ibodat qiladigan qariyaning orzusi timsolidir. Uning hayot falsafasi va mavjudlikning ma'naviy tomoni nasroniylikni juda eslatuvchi o'ziga xos shaxsiy dindir. janr - Adabiy tanqidda "Chol va dengiz" janrini adabiyotchilar hikoya-masal sifatida belgilash odatiy holdir . Aynan chuqur ma’naviy ma’no asarni an’anaviy hikoyadan tashqariga chiqadigan o‘ziga xos qiladi. Muallifning o'zi ko'plab hikoyalar bilan ulkan roman yozishi mumkinligini tan oldi, lekin u o'ziga xos narsa yaratish uchun oddiyroq hajmni afzal ko'rdi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
