Chizmachilik

 
2.15-rasm 
Binoning fasadi. Binoning old tomondan ko‘rinishi old fasad, orqa tomondan 
ko‘rinishi  orqa  fasad,  chap  tomondan  ko‘rinishi  chap  yon  fasad,  o‘ng  tomondan 
ko‘rinishi  esa  o‘ng  yon  fasad  deyiladi.  24.16-rasmda  binoning  old  fasadi 
tasvirlangan. Bino fasadi, uning plani va vertikal qirqimi orqali yasaladi. 

---

278 
 
  2.16-rasm 
 
3. Binolarninig konstruktiv  elementlarining  chizmalari 
Temir-beton  konstruksiyalar.  Temir-beton  konstruksiyalarga  plitalar, 
balkalar, poydevorlar, ustunlar, panel devorlar, bloklar, zinapoyalar va  boshqalar 
kiradi.  Polat  armaturali  betondan  yasalgan  bino  eiementlari  temir-beton 
konstruksiyalar  deyiladi.  Beton  siqilishga  chidamli  bo‘sa,  cho‘zilishga  bardosh 
bera  olmaydi.  Shuning  uchun  po‘lat  armaturalardan  karkaslar  yasalib,  beton 
konstruksiyalarni cho‘zilishga bardosh bera oladigan darajaga keltiriladi. 
 Barcha  temir-beton  konstruksiyalar  tayyorlanishiga  qarab  yaxlit  va  yig‘ma 
bo‘ladi. Yaxlit temir-beton konstruksiyalar qurilish maydonlarida bajariladi. Ba’zi 
bino  va  inshootlar  yaxlit  temir-betondan  qurilishi  mumkin.  Yig‘ma  temir-beton 
konstruksiyalar  maxsus  zavodlarda  tayyorlanib,  qurilish  maydonlariga  еtkazib 
beriladi. 
Temir-beton konstruksiyalarga plitalar, balkalar, poydevorlar, ustunlar, panel 
devorlar, bloklar, zinapoya va boshqalar kiradi (3.1-rasm). 
3.1-rasmda  poydevorlar  uchun  blok-1,  еrto‘la  devorlari  uchun  bloklar-2,  3, 
yopma plita - 4, yumaloq teshikli orayopma plita - 5, rigel yoki bo‘ylama balka - 
6, ustun -7, zinapoya  marshi  - 8, balkon uchun chiqib turadigan naqshli plita  - 9, 
balkon uchun plita -10 larning tasvirlari ko‘rsatilgan. 
Hamma 
qolgan 
konstruktiv 
elementlar 
odatda 
fasadda 

---

279 
 
tasvirlanadi.Konstruksiyalarning 
eng 
xarakterli 
uchastkalari 
kesimlarda 
ko‘rsatiladi.  Ish,  taqsimlash  va  montaj  armaturalari  chiziqlarining  yo‘g‘onligi 
chizmaning  masshtabiga  va  chiziqlarning  vazifasiga  qarab  0.2  dan  2mm  gacha 
oraliqda olinadi. 
   3.1-rasm 
 
  
Quyida 3.1-rasmdagi temir-beton konstruksiyalarning markalanishi berilgan. 
Poydevor uchun blok…………………………………………….……….FБ 
Devorlar uchun bloklar…………………………………..……….………PS 
Yopma plitalar…………………..………………………………...……...P 
Rigel ………………………………………………………………...……R 
Balka…………………………………….…………………………………B 
Ustun……………………...………………………………………………..SK 
Zinapoya marshi……………………………………………………………ML 
Balkon uchun chiqib turadigan naqshli plita…………………….…………PP 
Balkon uchun plita…………………………...……………………………..PB 
Izoh.  Buyumlarning  markalari,  ularning  ruscha  nomlarining  boshlanish 
harflaridan iborat. 
Armatura elementlariga payvandlanadigan karkaslar to‘rlar quyma detallar va 

---

280 
 
biriktirish  elementlarining  markasi  harflardan  va  tartib  nomeridan  iborat  (3.2-
rasm).Temir-beton  konstruksiyalar  elementlari  chizmalarini  o‘qish  konstruktiv 
element ko‘ndalang kesimining shaklini aniqlashdan armatura sterjenlarining soni, 
kesimi,  uzunligi  va  massasini,  armatura    po‘latining  klassini  va,  shuningdek,  har 
bir sterjen va quyma detallarning konstruktiv elementda joylashishini aniqlashdan 
iborat.  Armatura  spetsifikatsiyasini  ko‘rsatilgan  forma  bo‘yicha  (armaturali 
sterjenlarining  massasi  3.1-jadvaldan  aniqlanadi)  tuzish  zarur.  Payvandlangan 
karkas chizmasi (3.3 va 3.4-rasmlar). 
 
3.2-rasm 
3.1- Jadval