Chizmachilik

Armaturali sterjenlarining massasi 
Armatura 
diametri, 
m  
1m 
ning 
massasi, 
kg 
Armatura 
diametri, 
mm 
1m 
ning 
massasi, 
kg 
Armatura 
diametri, 
mm 
1m 
ning 
massasi, 
kg 
Armatura 
diametri, 
mm 
1m 
ning 
massasi, 
kg
 
3 
0,055 
6,5 
0,260 
13 
1,04 
21 
2,72 
3,5 
0,075 
7 
0,302 
14 
1,21 
22 
2,98 
4 
0,098 
8 
0,395 
15 
1,39 
24 
3,55 
4,5 
0,124 
9 
0,499 
16 
1,58 
25 
3,85 
5 
0,154 
10 
0,617 
17 
1,78 
26 
4,17 
5,5 
0,187 
11 
0,888 
18 
2,00 
28 
4,93 
6 
0,222 
12 
 
19 
2,23 
30 
5,55 

---

281 
 
6,5 
0,245 
 
 
20 
2,47 
 
 
 
Payvandlangan karkas chizmasi 
 
3.3-rasm 
    
 
4.20-rasm 

---

282 
 
1 ta plita uchun armatura  qaydnomasi 
Element 
markasi 
    N 
To‘ri 
Pozitsiya    
    N 
   Ø 
L 
mm 
1 to‘r 
uchun 
tartib son 
Umumiy 
uzunlik, m 
PK3  
36ta 
 
C3 
1 
6 
480 
9 
4,820 
2 
6 
690 
2 
1,380 
3 
8 
1160 
4 
4,640 
 
Metall  konstruktsiyalari  chizmasi  qurilishda  temir-beton  qatori  metal 
konstruksiyalardan  prolet  (katta  bo‘shliqqa  ega  bo‘lgan  ko‘priklar,  standartlarni 
yopishda,  sanoat  korxonalari  kabi  ob’yektlarda  tatbiq  qilinadi.Temirbeton 
konstruksiyalar  yangi  paydo  bo‘lgan  davrlarda  (19  asr  oxiri-  20  asr  boshlari) 
monolit    varianti  keng  tarqaldi.  XX  asr  o‘rtalaridan  boshlab  yig‘ma  temirbeton 
konstruksiyalar  ham  paydo  bo‘la  boshladi.  Endilikda  qurilishni  temir 
konstruksiyalarsiz tasavvur etib bo‘lmaydi. Meall konstruksiyalarning chizmalari 2 
bosqichda  bajariladi:  KM  va  KMD.  Monolit  Temirbeton  konstruksiyalar 
poydevorlar,  gidrotexnika  va  melioratsiya  inshootlari,  rezervuarlar,  suv  bosimi 
minoralari, bunker va silos minoralari qurishda ishlatiladi. Ayniqsa, zilzilabardosh 
imoratlarni  qurishda  juda  qo‘l  keladi,  chunki  podevor,  ustun,  to‘sin  va 
yopmalarning yaxlit holda ishlanishi binoning zilzila bardoshligini ta’minladi. 
Yig‘ma  temirbeton  konstruksialar  monolit  konstruksiyalardan  afzalligi 
shundaki,  qolip  tayyorlash  uchun    ketadigan  mehnat  va  yog‘och    sarfi  bir  necha 
marta  qisqaradi  (3.5-rasm).  O‘zbekistonda  yog‘och    kamligi  uchun  buning 
ahamiyati  katta),  qurilish  muddai  kamayadi  va  narxi  ham  ancha  arzonlashadi, 
konstruksiyalarning  sifati  ortadi.  Metall  va  yog‘och  konstruksiyalarga  nisbatan 
yig‘ma  Temirbeton  konstruksiyalar  chidamliligi,  olovbardoshliligi  hamda 
zanglashga  chidamliligi  bilan  farqlanadi.Sanoat    uyjoy  va  fuqaro  qurilishi  uchun 
temirbeton  qoziqlar, poydevor  bloklari, ustunlar,  tosinlar,  ferma  elementlari, tom, 
orayopma  va  devor  panellari,  zinapoya  marshlari  va  madonchalari,  balkon  va 
karniz  plitalari,  deraza  osti  plitalari,  deraza  va  eshik  o‘rni  panellari  ishlab 
chiqariladi.  Yo‘ltransport  qurilishi  uchun  temirbeton  shpallar,  ko‘priklarning 
yig‘ma  elementlari,  yo‘lovchi  va  yuk  tashish  platformalari  deallari,  oqova  suv 

---

283 
 
quvurlari  va  ariqlari,  avomobil  yo‘llariga  toshaladigan  yig‘ma  pltialar  ishlab 
chiqiladi.  
KM ------- (metal konstruksiya) ga konstruksiyalarning texnik loyihasi kiradi. 
KMD  chizmalari  ----------  (metal  konstruksiyalarning  detallari)  zavodlarda 
KM chizmalari asosida bajariladi. 
Chizmalarda  metall  konstruksiyalar  asosiy  elementlarining  tartib  nomerlari 
ko‘rsatilib bosh harflari bilan markirovka qilinadi. 
Ustunlar-------------------------------------- K 
Kran osti to‘sinlari--------------------------B 
Stropil fermalari---------------------------- F 
Stropil  tagidagi fermalar-----------------FP 
Fonar fermalari ----------------------------FF 
Yopma tosinlari----------------------------BP 
Fermaning alohida elementlari quyidagicha belgilanadi:  
Yuqori qismi---------------------------------B 
Pastkisi---------------------------------------H 
Tirgak,ustun ---------------------------------P 
 
Metall konstruktsiyalarining element markasi 

---

284 
 
 
3.5-rasm