Chizmachilik

Qurilish  bosh  planlari.   Har  bir  qurilishni  olib  borish  uchun  quri -
lish  bosh    planlari      tuziladi.      Bunday    planda    quriladigan    binodan 
tashqari  oldin  qurilgan  bino, buziladigan  bino  va  turli  qurilmalar,  yangi 
qurilish  uchun  xizmat  qiladigan  har  xil  ombor  ko‘rinishidagi  xonalar, 
vaqtinchalik  boshqaruv  idorasi,  suv  va  elektr  tarmoqlari  hamda  asosiy 
qurilish mexanizmlari tasvirlanadi.  
Bosh  qurilish  planlarida  yong'inga  qarshi  qoidalar,  texnika 
havfsizligi  kabilar  hisobga  olinadi.  Unda  k o‘tarish  kranining  ish 
jarayonida  o‘z  o‘rnini  o‘zgartirib  turadigan  o‘rni,  uning  qulochi 
harakat  davrida  hosil  qiladigan  doiraviy  zonasi  (chegarasi)ning  maksimal 
va  minimal  proyeksiyasi  k o‘rsatiladi  hamda  qurilish  materiallari 
saqlanadigan joylar k o‘zda tutiladi. 

---

295 
 
Qurilish  ishlari  olib  boriladigan  sxemada  quriladigan  bino 
konturi,  xonalar  plani  va  elementlari  k o‘rsatiladi.  Quruvchi  mexanizm 
(ko‘tarish  krani)  strelasinin g  harakatlanish  yo‘li,  yirik  bloklarni 
montaj  qilish  uchun  qulay  joy  k o‘rsatiladi.  Sxemada  navbati  bilan 
o‘rnatiladigan, montaj qilinadigan qurilish bloklarining tartib raqamlari 
ko‘rsatiladi.  Qo`shaloq  aylana  ichiga  rim  raqamida  kranning  maksimal 
va  minimal  strelasi  doirasining  proyeksiyasi  hamda  arab  raqami  bilan 
to‘g'ri 
burchakning 
to‘rt 
burchagi 
yonlariga 
kranda 
k o‘tarib 
beriladigan  qurilish  materiallari  joylashtiriladigan  joylar  belgilanadi. 
Bu  sxemaga  qo‘shib  barcha  qurilish  materiallarining  eksplikat siyasi 
ham beriladi. 
Qurilish  jarayonini  nazorat  qilish  maqsadida  "Dasturli  nazorat 
kartasi"  tuziladi.  Binoning  sanitar -texnika  jihozlari  va  qurilmalari  
uchun  alohida  chizmalar  planda  va  yaqqol  tasvirlarda      k o‘rsatiladi; 
xonalarni  isitish,    shamollatish  v a  havoni  konditsiyalash  (sovutish,  
isitish,  tozalash)  chizmalari  ham  tuziladi.  Bosh planter asosiy loyihalash 
hujjati  hisoblanib,  ular  orqali  shahar  va  sanoat  zonalarida  qurilish  ishlari 
olib boriladi. 
Bosh  planlar  standart  talablariga  binoan  shartli  belgilarda  va  Ml:200, 
Ml:400,  Ml:1000  masshtablarda  chiziladi.  Bosh  plan  chizmalarida  mavjud 
va  loyihalanayotgan  bino  hamda  inshootlarning,  yo‘llarning,  elektr  uzatish 
simlarining  sanitar-texnik  kommunikatsiyalar  va  h.k.  larning  joylashuvlari 
ko‘rsatiladi. 
Bosh 
planlarning 
chizmalarini 
o‘qishdan 
oldin 
bosh 
plan 
elementlarining shartli grafik tasvirlari va belgilanishi bilan tanishib chiqish 
zarur. Davlat standarti talablariga binoan bosh planlarga chiziladigan asosiy 
shartli grafik tasvirlar 4.2-jadvalda keltirilgan.