Chizma 9 для Шарка indd

yig‘ma birikmalar 
deb ataladi.
Yig‘ma birikmani yig‘ish uchun zarur 
bo‘lgan barcha ma’lumotlarni o‘z ichiga ola-
digan chizma 
yig‘ish chizmasi 
deyiladi (28.3-
chizma).
o‘quv jarayonida yig‘ish chizmalari 
quyida gicha bajariladi:
1. Buyumning asli olinadi va uning detalla-
ri bir-biridan ajratiladi va sinchiklab o‘rganib 
chiqi ladi.
2. standart bo‘lmagan detallarning har bi-
rining eskizlari chizilib, kerakli kesim va qir-
qimlari bajarilib, detallardan o‘lchamlari aniq 
o‘lchab qo‘yiladi (28.2-chizma). 
3. Chizilgan eskizlari asosida buyumning 
yig‘ish chizmasi chiziladi. Vaziyat raqamlari 
qo‘yib chiqiladi (28.3-chizma).
4. Asosiy yozuv va spetsifikatsiyasi chiziladi hamda u to‘ldiriladi. Detallari 
ajratilgan jo‘mrakning yaqqol tasviri 28.1-chizmada berilgan.
Spetsifikatsiya 
yig‘ish chizmalarni o‘qishni osonlashtiradi. Uning 
o‘lchamlari 22.3-chizmada ko‘rsatilgan.
Spetsiflkatsiyaning birinchi ustuniga chizmadagi detal belgisining tartib ra
-
qami yuqoridan pastga qarab yoziladi. Ikkinchi ustunda detallar nomlari yozi-
ladi. Uchinchi ustunda detallar soni ko‘rsatiladi. To‘rtinchisida detallar qanday 
materiallardan tayyorlanganligi yoziladi va beshinchisi eslatma uchun ajratil-
gan bo‘lib, unda qo‘shimcha ma’lumotlar beriladi.
Spetsifikatsiyadan qanday foydalanish mumkin? Masalan, 28.5­chizmadagi 
birinchi ustundagi vaziyat (vaz.) 3 orqali u qanday detal ekanligini aniqlash 
lozim bo‘lsa, yig‘ish chizmasidagi vaz. 3 ni qidirib topiladi. 3 ostidagi tokcha 
chizig‘ining ikkinchi uchi nuqta bilan tamomlanib, izlayotgan detalga borib 
taqaladi. 3 raqamli detalning nomi, soni va qanday materialdan tayyorlangan-
28.1-chizma
.

---

69