|
Diagnostik yunalishdagi ishlar uz ichiga kuyidagi vazifalarni kamrab oladi:
1.Bola psixik tarakkiyotida sodir bulayotgan muammolar, chekinishlar va ularning asl sabablarini diagnostika usullari yordamida aniklash;
2. Bola normal tarakkiyoti jarayonida aniklangan muammolari jixdtlar va ularni bartaarf etish bilan boglik ishlar;
3.Bola psixik tarakkiyotidagi patologiyalar va ularni kisman bulsa-da bartaraf etish, kelib chikish sabablarini ota-onaga bildirish xamda xamkorlikda bolaga yordam berish choralarini belgilash.
Bola salomatligi va uning xastaliklarini psixik xayotga alokadorligi bevosita ekanligini aniklagan psixolog - maslaxatchi ota-ona bilan birgalikda muammoning echimini izlaydi va bu bilan oila muxitini yaxshilashga xissa kushadi.
Bolalar o‘rtasida olib boriladigan profilaktik ishlar asosan avvaldan belgilangan reja buyicha amalga oshiriladi. Profilaktikaning maksadi - bolada anomal xolatlarning oldini olishdir. Albatta bunda xam psixolog mutaxassis psixodiagnostik vositalardan foydalandi, lekin uning vazifasi eng avvalo bolada rui beryshi mumkin bulgan patologik jarayonlarning oldini olishdir. CHunki oilaviy nizolar, oilaviy munosabatlarning izdan chikishi shu oila muxitida tarbiyalanayotgan bolaning asab tizimiga, psixologik rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Oilasida muammo bulgan bolalar o‘rtasida olib boriladigan korreksion-tuzatish bilan boglik; chora-tadbirlar xam diagnostik amaliyot bilan birgalikda amalga oshiriladi. Bunda diagnostika orkali aniklangan xulvdan chekinish xolatlari bolaning yoshi, oilaviy sharoiti, kizikish va iktidori inobatga olingan xolad malakali amaliyotchi psixolog tomonidan amalga oshiriladi. Bunda bevosita bola ongi va fikrlash tarziga ta’sir ko‘rsatiladi, shuning uchun bunday tadbirlar maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar urtasida utkaziladi.
Inqirozli yordam- Bu inqiroz holatida bo'lgan odamga shoshilinch psixologik yordam. Inqiroz psixologik yordami tarkibiga quyidagilar kiradi: inqirozli yordamga muhtoj shaxs, bunday yordam ko'rsatishga qodir bo'lgan mutaxassis va ular o'rtasida bunday yordamni amalga oshirish (qabul qilish) bo'yicha kelishuvlar. Inqiroz sharoitida yordamga muhtoj bo'lgan odamni "mijoz" yoki "bemor" deb atash mumkin. Odatda, "mijoz" tushunchasi psixologik maslahat sharoitida qo'llaniladi, ammo inqirozli psixologik yordam ko'pincha og'ir jismoniy va ruhiy kasalliklarga chalingan odamlar bilan uzoq muddatli ishlarni o'z ichiga oladi. Bunday holda, "bemor" tushunchasi, ayniqsa, ushbu atamaning asl ma'nosini hisobga oladigan bo'lsak, o'zini oqlaydi: "bemor" ingliz tilida "azob, azob, azob" degan ma'noni anglatadi. bemor” (bundan keyin biz mijoz va bemor tushunchalarini ekvivalent sifatida ishlatamiz). Yordamchi mutaxassisni "maslahatchi" yoki "psixoterapevt" deb atash mumkin. Inqiroz sharoitida psixologik yordamning ikki turi mumkin: inqirozli maslahat va inqiroz psixoterapiyasi. Har qanday og'ir vaziyat insonning his-tuyg'ularida, xatti-harakatlarida va fikrlarida o'zgarishlarga olib keladi. Inqiroz maslahati o'zgarishlar insonning nazorati ostida bo'lganda amalga oshiriladi va u o'z-o'zidan ularni engishga qodir. Inqiroz bo'yicha maslahat odatda qisqa muddatli va ko'pincha muloqot taktikasiga asoslanadi. Agar salbiy o'zgarishlar uzoq, uzoq davom etadigan xususiyatga ega bo'lsa va mustaqil nazorat zonasidan tashqarida bo'lsa, unda professional psixoterapevtik yordamga ehtiyoj bor. Inqiroz psixoterapiyasi, maslahat berishdan farqli o'laroq, uzoq muddatli bo'lib, murojaat qilgan shaxsning holati bilan ishlashni, uning holatining ruhiy dinamikasini butun uchrashuvlar davomida baholashni o'z ichiga oladi. Inqiroz psixoterapiyasida mijoz (bemor) va psixoterapevt o'rtasida rivojlanayotgan munosabatlarni ushbu munosabatlar dinamikasini hisobga olgan holda o'rganish katta rol o'ynaydi. Inqirozli psixologik yordamning asosiy tamoyillari. 1. Empatik aloqa. Empatiya - bu empatiya qilish, boshqa odam nimani his qilayotganini his qilish, dunyoni uning ko'zlari bilan ko'rish qobiliyatidir. Empatiya inson bilan rasmiy munosabatlarga ruxsat bermaydi. Empatiyaning rivojlanishi an'anaviy munosabatlardan tashqariga chiqish va inson azob-uqubatlarining tubiga kirib borish qobiliyatini o'z ichiga oladi. Empatiya jabrlanuvchining o'ziga, o'z qobiliyatiga bo'lgan ishonchini oshirishga bo'lgan samimiy istak bilan birlashtirilganda, o'zgarishlar yuz beradi. 2. Tinglash va tushunish. Inqiroz sharoitida yordam ko'rsatishda, faqat maslahat sxemasiga rioya qilishdan tashqariga chiqish muhimdir. Mutaxassis uchun nafaqat jabrlanuvchining psixologik muammolarini tushunish, balki u yoki bu ish usulini qo'llashdan oldin uning imkoniyatlarini baholash juda muhimdir. 3. Ob'ektivlik va realizm. Har qanday yordam ko'rsatishdan oldin, inqirozli vaziyatning tuzilishini tushunish, yordam so'ragan odamning ehtiyojlarini aniqlash kerak. 4. Psixolog faoliyatining yuqori darajasi. Psixologning inqirozga uchragan odam bilan aloqa o'rnatishda faol bo'lishi muhimdir. Jabrlanuvchi uchun mavjud bo'lgan aloqa usuli va darajasini aniqlash muhimdir. 5. Maqsadlarni cheklash. Inqiroz psixologik yordamining bevosita maqsadi halokatli oqibatlarning oldini olishdir. Shuning uchun psixolog jabrlanuvchining psixologik muvozanatini tiklashni qo'llab-quvvatlashi muhimdir. 6. Ekologik tozalik. Yordam berayotganda “zarar bermang” tamoyilini esdan chiqarmaslik kerak. Vaziyatning og'irligini qo'zg'atmasdan yoki kuchaytirmasdan, inqirozli ishning texnikasi va usullarini diqqat bilan tanlash muhimdir. Bundan tashqari, inqirozli yordam jabrlanuvchining ruhiy salomatligini tiklashga qisman hissa ekanligini unutmaslik kerak. Shu munosabat bilan, ularning hissasini inobatga olgan holda, boshqa yordam beruvchi mutaxassislar bilan muloqot qilish kerak. 7. Shaxsiy o'sish va rivojlanishga e'tibor bering. Inqiroz kasallik sifatida emas, balki g'ayritabiiy holatlarga normal javob sifatida qaralishi kerak. Inqiroz - bu shaxsiy rivojlanish jarayoni, agar u ijobiy hal qilinsa, inson sifat jihatidan yangi bosqichga o'tadi. Shuning uchun reabilitatsiya ishi davolanish sifatida emas, balki shaxsiy rivojlanish jarayoniga yordam sifatida qaralishi kerak. 8. Hurmat. Inqirozni boshdan kechirayotgan odam bilimli, etarlicha malakali, mustaqil, o'ziga ishonchni qozonishga, mustaqil tanlov qilishga intiladigan shaxs sifatida qabul qilinadi. 9. Qo'llab-quvvatlash. Inqirozni bartaraf etish uchun ishlayotganda, psixolog birinchi navbatda jabrlanuvchini qo'llab-quvvatlash tizimini tiklashga va o'zini o'zi qo'llab-quvvatlashga e'tibor qaratishi muhimdir. Inqiroz ishi maslahatchi shaxsiga alohida talablar qo'yadi. Ushbu talablarni uch guruhga bo'lish mumkin. 1) Kasbiy kompetentsiya. Maslahatchining yuqori malakali bo'lishi, inqirozli vaziyatning paydo bo'lish mexanizmlarini yaxshi bilishi, inqiroz turini, uning og'irligi va bosqichini farqlay olishi, uning fenomenologiyasini sezishi muhimdir. 2) Shaxsiy kompetentsiya. Bu maslahatchining jabrlanuvchi bilan munosabatda bo'lganida hissiy barqarorlikni saqlash qobiliyatini, tinglashni, vaqtida uning holatidagi o'zgarishlarni sezish qobiliyatini nazarda tutadi. O'zingizga haddan tashqari aralashish va yordam so'ragan odamning his-tuyg'ularidan ajralishni qayd etish. Maslahatchi inqirozlarni hal qilishda o'z tajribasiga ega bo'lishi uchun etarlicha etuk bo'lishi muhimdir. 3) Maslahatchining professionalligi, shuningdek, uning qobiliyati va psixologik va nazorat yordami uchun o'z so'rovlariga ochiqligi bilan belgilanadi. Nazorat - bu ishning qiyin tomonlarini boshqa mutaxassis bilan muhokama qilish jarayoni.
Do'stlaringiz bilan baham: |
