|
Psixodinamik psixoterapiya. Nazariy asoslarida u Z.Freydning psixologik travmatizatsiya tushunchasiga qaytadi. Hozirgi vaqtda psixodinamik yondashuv doirasida psixologik travmatizatsiyaning boshqa ko'plab tushunchalari mavjud (ulardan ba'zilari yuqorida tavsiflangan). Psixodinamik terapiya nafaqat sababni, balki psixologik travma jarayonini ham chuqur o'rganishga imkon beradi, uni erta yoshdagi rivojlanish kontekstida hisobga oladi. Asosiy ish tartibi - bu erkin uyushma. Mijozning tajribalari maxsus psixoterapevtik usul bo'lgan o'tkazish jarayonida o'rganiladi. O'tkazish - bu his-tuyg'ularni, munosabatlarni, munosabatlarni asosiy ob'ektlardan (ota-onalardan) psixoterapevtga o'tkazish jarayoni, ya'ni bemor davolanish holatida tahlilchiga nisbatan o'tmishdagi barcha muhim insoniy munosabatlarni boshdan kechiradi; ataylab unga to'liq mavjud emas. Uzoq muddatli psixodinamik psixoterapiya bemorning hayot tarixini bosqichma-bosqich qayta qurish, turli travmatik omillarni farqlash va tahlil qilish, aqliy yaxlitlik va tajriba qobiliyatini tiklash imkonini beradi. Gestalt terapiyasi.Atrof-muhit bilan yangi, ijodiy aloqani tiklashga qaratilgan usul. Gestalt yondashuvi "bu erda va hozir" sodir bo'ladigan jarayonlarni o'rganadi. "Bu erda va hozir" mijoz atrof-muhit bilan aloqani qanday uzishini o'rganishi, ehtiyojlarini aniqlashi va ularni qondirish tsiklini tiklashi mumkin. Gestalt yondashuvining tamoyillaridan biri figura va fonning dinamik o'zaro bog'liqligi bo'lib, bu erda figura haqiqiy ehtiyoj, qolgan barcha aqliy jarayonlar esa fon hisoblanadi. Inqirozli vaziyatda fonning tiqilib qolishi, mijozning chalkashligi va ehtiyoj raqamini ajratib ko'rsatishning iloji yo'qligini ko'rish mumkin. Gestalt-terapevtning ishi bu holda fon jarayonlarini aniqlash (vaziyatning murakkab tomonlari), tajribalarni farqlash, shaxsiy rivojlanishga to'sqinlik qiladigan introjektlarni aniqlash bilan bog'liq bo'lishi mumkin. mijozlarni qo'llab-quvvatlash tadqiqoti. Gestalt-terapevt ishidagi printsiplar: - mavjudlik - yaqin va tajribali bo'lish qobiliyati paydo bo'ladigan his-tuyg'ular; - Dialog - muloqot qilish qobiliyati Men - Siz, mijozni hurmat qilish; -Ishtirok etish - mijozning holatini o'zi bilan ko'rish qobiliyati ko'zlar, terapevtik pozitsiyani yo'qotmasdan; - Majburiyat - mijozga sodiqlik, unga ishonish va yo'q mijozdan foydalanish. Gestalt yondashuvi turli xil texnikalardan foydalanadi (masalan, "stul ishi", "tana metaforalari", "orzular ishi" va boshqalar), ammo shuni yodda tutish kerakki, inqiroz tajribasi bilan ishlashda (ayniqsa, u halokatli shikastlanishga keladi) texnikasidan ehtiyotkorlik bilan foydalanish kerak, chunki bunday mijozlarda haqiqat bilan aloqa ko'pincha ajratiladi. Ish, birinchi navbatda, mijozning terapevtik vaziyatda mavjud bo'lish qobiliyatini tiklashga qaratilgan bo'lishi kerak, bu psixoterapevtning o'zi sifatli ishtirokida mumkin. Texnikalarni ishning keyingi bosqichlarida, mijoz o'zining "men" ning davomiyligi va barqarorligini rivojlantirganda qo'llash mumkin. Ekzistensial psixoterapiya.Ishning bir xil asosiy tamoyillari asosida qurilgan Gestalt terapiyasiga yaqin. Shu bilan birga, psixoterapevtik ish mijozning borliqning asosiy ma'lumotlarini o'rganishga asoslanadi:
1) borliq hissi;
2) Erkinlik, uning chegaralanishi;
3) Insonning cheklanganligi yoki o'limi;
4) Ekzistensial tashvish;
5) Ekzistensial aybdorlik;
6) Ma'no va ma'nosizlik.
Psixoterapiya jarayonida mijozning har qanday inqiroz tajribasining asosini tashkil etuvchi hayotning ushbu universallariga bo'lgan munosabati ko'rib chiqiladi.
Oilaviy konsultatsiyada foydalaniladigan metod va usullar. An’anaviy tarzda psixologik konsultatsiyaning asosiy metodi intervyu hisoblanadi. U terapevtik suhbat bo‘lib, u oilani ijtimoiy psixologik qo‘llab quvvatlash va unga yordam berishga qaratilgan bo‘ladi. Lekin hozirgi kunda konsultatsiyaning amaliyotida (oilaviy konsultatsiyada ham) turli xil psixoterapevtik maktablar ishlab chiqqan metod va usullardan keng foydalanilmoqda.
Tashqi bosqichda ishlash uchun uncha chuqur bo‘lmagan oilaviy va shaxsiy muammolarni yechish kifoya qiladi. U ko‘pincha birinchi uchrashuvda qo‘llaniladi.(oila juftliklarining konsultatsiyasida). Bunda K.Rodjers,F. Vasilyuk vaboshqalartomonidan ishlab chiqilgan yordam beruvchi munosabatlarni hosil qiluvchi texnologiyalardan keng foydalaniladi. Buning natijasida vujudga keladigan ishonchli munosabatlar ochiqligi bilan hayratlantiradi. Chunki uning natijasida har bir oila a’zosi uning ongida hamma narsani ochiqchasiga ayta oladi va o‘zining haqiqiy hissiyotlarini ko‘rsata oladi. Bu muammoni aniqlashtirishga qaratilgan birinchi qadam bo‘lib u ham o‘ziga, ham boshqa insonga qaratilgan qadam hisoblanadi. Shuningdek bu bosqichda xulq-atvor psixologiyasida yaratilgan bir qancha texnikalardan ham foydalaniladi. Xususan “kontrakt terapiya”ning bixevioristik modifikatsiyasidan foydalaniladi. Unda er-xotinlar agarda biri ikkinchisi kutayotgan xatti-harakatlarni o‘zi bilib amalga oshirsa birbirlarini rag‘batlantirishga so‘z beradilar.
Ancha chuqur bosqichda (bogiiqlikni, boshqaruvni qayta taqsimlash) kam anglanilgan jarayonlarga ta’sir qilish kerak bo‘lganda psixoanalizda, geshtalterapiyada va psixodrammada ishlab chiqilgan metodlardan foydalaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
