Chirchiq davlat pedagogika instituti

YER PO‘STINING KIMEVIY TARKIBI

Yer po‘stining O‘rtacha kimyoviy tarkibi birinchi bo‘lib amerikalik olim F. U. Klark tomonidan tekshirilgan va matematik ravishda xisoblab (1898 y.) chiqarilgan. U kuzatilishi mumkin bo‘lgan 16 km. qalinlikdagi yer po‘stining yuza qismida ishtirok etgan turli tog‘ jinslaridan olingan 6000 ga yaqin namunalarni kimyoviy analizlardan o‘tkazib, ularning o‘rtacha arifmetik foiz miqdorini hisoblab chiqargan.

Keyinroq bunday tadqiqotlarni V. I. Vernadskiy, A. Ye, Fersman, V. M, Goldshmit, A. P. Vinogradov va boshqalar ham rivojlantirib o‘z ilmiy ishlarida aks ettirganlar. Shuning uchun ham akademik A. Ye.Fersman Yer po‘sti tarkibiga kiruvchi kimyoviy elementlarning o‘rtacha foiz miqdorini «Qlark» deb atashni taklif etgan.Olimlarning oxirgi ma’lumotlariga qaraganda, Yer po‘sti yoki litosfera asosan 8 elementdan iborat bo‘lib, ularning jami 99,03% ni tashkil etadi. Ularning o‘rtacha arifmetik miqdori (Qlark)i quyidagicha (foiz miqdor hisobida)

0—47,08 A1—8,05 Sa-2,96 Q—2,50 31—29,5 Ge-4,65 Ma—2,50 Md—1,87 Mendeleevning kimyoviy davriy sistemasidagi qolgan boshqa elementlar esa atigi 0,97% ni tashkil etadi. Bu elementlar-ning miqdori quyidagicha ta’riflanadi.

T1 — 0,45 S1 - 0,02 2p — 0,02

N - 0,15 Si — 0,01 5p — 0,OOOOX

S — 0,02 R — 0,0011 Ai — 0,000000 X va h. k.