Chirchiq davlat pedagogika instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi "tasdiqlayman"

Noaniq muddatlar 
qonun yoki shartnomada biron-bir vaqt belgilanmagan 
bo`lsada, lekin shu munosabatda vaqt chegarasi mavjudligi bilan ifodalanadi. 
Huquqiy munosabtdagi vaqt chegarasi garchi taraflarning huquqiy munosabatga 
kirishayotgan paytlarida belgilanmasada, keyinchalik taraflardan biri tomonidan 
belgilanishi talab qilinishi mumkin. Masalan, ashyo muddat ko`rsatilmasdan tekin 
foydalanishga topshirilganda shartnomaning amal qilish muddati aniq belgilanmaydi. 
Umumiy muddatlar 
barcha subyektiv fuqarolik huquqlariga va deyarli bir 
xildagi holatlarga taaluqli bo`ladi. Masalan, ishonchnomaning amal qilish muddati 
uch yil qilib belgilangan (FKning 139-moddasi). 
Maxsus muddatlar 
umumiy qoidalardan alohida belgilanadi va faqatgina 
qonunda to`g`ridan-to`g`ri ko`rsatilgan hollarda amal qiladi. Maxsus muddatlarga 
misol qilib, notarius tomonidan tasdiqlanib O`zbekiston Respublikasidan tashqarida 
harakatlarni amalga oshirishga mo`ljallangan, amal qilish muddati ko`rsatilmagan 

---

111 
ishonchnoma uni bergan shaxslar tomonidan bekor qilinuncha o`z kuchini saqlashini 
keltirish mumkin. 
Bundan tashqari fuqarolik huquqida fuqarolik huquqlarini amalga oshirish 
muddatlarining quyidagi turlari mavjud: fuqarolik huquqlarini amalda bo`lish vaqtini 
belgilaydigan muddatlar, cheklovchi(preklyuziv) muddatlar, yaroqlilik muddati, 
tovarning xizmat qilish muddati, tovardan foydalanish, tovarni saqlash va boshqa 
muddatlar mavjud. 
Muddatlarni hisoblash usullari har xil bo`lishi mumkin. FKning 145-147- 
moddasida ko`rsatilganidek, muddatlar: birinchidan, kalendar sana bilan; 
ikkinchidan, yillar, oylar, haftalar, kunlar yoki soatlar bilan; uchinchidan, barqaror 
sodir bo`lishi lozim bo`lgan hodisalar havola qilinishi bilan belgilanishi mumkin. 
Odatda, muddatlar aniq kalendar sana bilan belgilanadi, masalan, turar joy 
o`tgan oy uchun yangi oyning 10-kunidan kechiktirmasdan to`lanishi ko`rsatiladi. 
Yillar va oylar bilan hisoblanadigan vaqt davrining o`tishiga misol qilib, da'vo 
(FKning 150-moddasi) va qisqartirilgan yoki uzaytirilgan maxsus da'vo muddatlarini 
(FKning 151-moddasi) ko`rsatish mumkin. Kunlar bilan vaqt davrining hisoblash 
ko`pincha transport korxonalari faoliyatiga taalluqlidir. Energiya quvvati 
korxonalarida asosan soat bilan belgilanib hisoblanadi. FKning 145-moddasida 
aytilganidek, muddat muqarrar yuz berishi kerak voqeani ko`rsatish bilan ham 
belgilanishi mumkin.