Chirchiq davlat pedagogika instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi "tasdiqlayman"

Qonuniy muddatlar 
– huquq normalarida belgilangan muddatlardir. Bu huquqiy 
munosabatda qatnashuvchilarning o`zaro kelishuvlari bilan umumiy qoida bo`yicha 
o`zgartirilishi mumkin emas. Bunday muddatlarga misol qilib fuqarolarning to`la 
yoki qisman muomala layoqatiga ega bo`lish muddatlari (FKning 22-27-moddalari), 
ishonchnoma muddati (FKning 139-moddasi) umumiy da'vo muddati (FKning 150-
moddasi)ni ko`rsatish mumkin. 
Shartnomaviy muddatlar 
– FKning 357-moddasida ko`rsatilgan bitimlar 
belgilanadigan shartnomali muddatlarning bir turi hisoblanadi. Bu muddatlar 
shartnoma tuzuvchi shaxslarning o`zaro kelishuvlari bo`yicha belgilanishi, 
o`zgartirilishi, qisqartirilishi yoki uzaytirilishi mumkin. Ular, masalan, imoratlar 
qurilishida, ta'mirlashda, uy-joylar ijaraga berilishida tuziladigan shartnomalarda 
keng qo`llaniladi. 
Sudlar tomonidan 
muddatlar biron-bir huquq yoki majburiyatlarni olish, 
o`zgartirish yoxud bekor qilish to`g`risida tayinlanadi. Yuqorida ko`rsatilgan barcha 
turdagi muddatlarga rioya qilish buyurtma topshiriqlarini bajarish yuzasidan 
tuziladigan mahsulot yetkazib berish, kapital qurilishga oid pudrat, yuk tashish va 
boshqa shartnomalarning o`z vaqtida bajarilishini, shartnoma tuzuvchi tashkilot va 
fuqarolar o`rtasidagi munosabatlarning qat'iyligini ta'minlashda, qonun bilan 
belgilangan shartnoma intizomiga rioya qilishni ta'minlashda muhim ahamiyatga ega. 
Muddatlar huquqiy oqibatlari bo`yicha quyidagi turlarga bo`linadi: 
Da'vo muddatlari 
buzilgan huquqning himoya qilinishi uchun qonun bilan 
belgilangan muddatlar. Masalan, qarz olgan fuqaro olgan qarzini qaytarmasa, unga 
nisbatan uch yil mobaynida da'vo qilinishi mumkin. Agar bu muddat davomida uzrsiz 
da'vo qilinmasa, da'vo narsasiga bo`lgan huquq yo`qotilishi mumkin. 
E'tiroz bildirish muddatlari 
shartnomalar bo`yicha olingan majburiyatlar 
tomonidan butunlay bajarilmaganda yoki lozim darajada bajarilmaganda 
tashkilotlarning bir-birlariga talablarini bildirish uchun belgilangan muddatlar. 
Tashkilotlar o`rtasidagi ko`pchilik huquqiy munosabatlarda nizolarni hal qilish uchun 
e'tiroz bildirish tartibi belgilangan. Masalan, temir yo`l korxonasiga tashish uchun 
topshirilgan yuk yo`qotilsa, unga nisbatan olti oylik muddat davomida e'tiroz 
bildirilishi mumkin. E'tiroz bildirish muddatining o`tkazib yuborilishi, qonunda 
nazarda tutilgan hollarda, talablarning xo`jalik sudi tomonidan qondirilmasligiga asos 
bo`ladi.