Chirchiq davlat pedagogika instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi "tasdiqlayman"

2. Huquq layoqatining boshlanishi va tamom bo`lishi 
Huquq layoqati kishi tug`ilganidan to o`limigacha undan ajralmaydi, u bilan 
birga bo`ladi. Yangi tug`ilgan chaqaloq ham har xil huquqlarga, chunonchi, yashash 
huquqi, ovqatlanish huquqi, erkin bo`lish huquqi kabi qator tabiiy huquqlarga, shu 
jumladan, ota-onalardan tarbiya olish va boshqa huquqlarga ega bo`ladi. Aqli zaif va 
ruhiy xastalar ham huquq subyekti bo`lib hisoblanadi. Ular, xususan, davolanish, 
pensiya olish va boshqa huquqlarga ega. Ularning mulkiy huquqlari to`liq hajmda 
saqlanadi. 
Kishi tug`ilishi bilan uning hayoti boshlanganidek, tug`ilishi bilan huquq 
subyekti sifatida yashashi ham boshlanadi. Kishining tug`ilish fakti muhim yuridik 
ahamiyatga 
ega 
bo`lganligi 
tufayli 
bolaning 
tug`ilishi 
fuqarolik 
holati 

---

29 
dalolatnomalarini yozish bo`limida (FHDYO) davlat ro`yxatidan o`tkaziladi. 
Ro`yxatdan o`tkazilmaslik tug`ilgan bolaning huquqiga ta'sir etmaydi, faqat uning 
huquqlarini ro`yobga chiqarish uchun zarur harakatlarni amalga oshirishda 
qiyinchilik tug`diradi. 
Kishining huquq layoqati uning tug`ilishi bilan boshlansa ham, qonun ba'zi 
hollarda hali tug`ilmagan bolaning – kelgusidagi huquq subyektining manfaatlarini 
ham e'tiborga oladi va qo`riqlaydi. Masalan, qonunga asosan meros qoldiruvchi vafot 
etgan, ya'ni qonun belgilangan tartibda meros ochilganidan so`ng tug`ilgan bolalari 
ham voris bo`la oladilar (FKning 1118-moddasi). Uy-joy kodeksida ko`rsatilganidek, 
fuqarolarga uy-joy berilganida, turar-joy hajmini belgilashda oilada homilador 
ayollarning bo`lishi ham hisobga olinadi. 
Huquq layoqati kishi, ya'ni huquq subyekti vafot etishi bilan tamom bo`ladi. 
O`lgan kishining to o`limiga qadar ixtiyorida bo`lgan huquq va zimmasidagi 
majburiyatlarning bir qismi (mulkiy, shaxsiy huquq va majburiyatlari) bekor bo`ladi, 
shu bilan birga ba'zi mulkiy huquqlar vorislarga o`tadi. O`lim qator huquqiy oqibatlar 
tug`diradigan faktdir. Shuning uchun o`lim ham tug`ilish singari fuqarolik holati 
dalolatnomalarini yozish bo`limi (FHDYO) da oila qonunchiligiga muvofiq qayd 
etiladi. 
Normal tartibda guvohlantirilgan o`lim hollaridan tashqari, qonun fuqaroni 
bedarak yo`qolgan deb topish va vafot etgan deb e'lon qilish institutini ham 
belgilaydi.