Chirchiq davlat pedagogika instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi "tasdiqlayman"

Fuqarolik huquqlarini himoya qilish tartibi ham umumiy va maxsus 
tartibga 
bo`linadi. Fuqarolik huquqlarini himoya qilishning umumiy tartibi sud va 
xo`jalik sudi orqali himoya qilishdan, shuningdek fuqaroni o`z huquqlarini o`zi 
himoya qilishdan iborat bo`ladi. FKning 10-moddasiga asosan buzilgan fuqarolik 
huquqlari protsessual qonunlarda yoki shartnomada belgilab qo`yilganidek, ishlar 
qaysi sudlovga taalluqli bo`lishiga qarab, sud, xo`jalik sudi yoki xolislar sudi 
tomonidan himoya qilinadi. 
Qonunda nazarda tutilgan hollardagina fuqarolik huquqlari ma'muriy tartibda 
himoya qilinadi. Ma'muriy tartibda qabul qilingan qaror ustidan sudga shikoyat qilish 
mumkin (FKning 10-moddasi 2-bandi). Shaxsning o`zi tomonidan ham fuqarolik 
huquqlarini himoya qilishga yo`l qo`yiladi. Biroq bunda himoya ma'lum shartlar 
asosida amalga oshirilmog`i lozim. Ular FKning 13-moddasida nazarda tutilgan. 

---

26 
Unga asosan shaxsning o`zi tomonidan fuqarolik huquqlarini himoya qilish usullari 
huquqni buzish darajasi bilan baravar bo`lishi hamda huquqni buzishga yo`l qo`yish 
uchun zarur harakatlar doirasidan chiqib ketmasligi lozim. Masalan, iste'molchi 
o`ziga sotilgan nuqsonli tovarni ushlab qolib, yetkazilgan zarar va neustoyka 
to`lanmaguncha qaytarib bermaslikka haqli bo`ladi. Fuqarolik huquqlarini himoya 
qilishning maxsus tartibi faqat qonun yoki boshqa normativ hujjatlarda maxsus 
ko`rsatma bo`lgan taqdirdagina qo`llanilishi mumkin. Himoya qilishning maxsus 
tartibi quyidagichadir: fuqarolik huquqlarini himoya qilish qonunlar bilan belgilangan 
hollarda va tartibda kasaba uyushma tashkilotlari tomonidan ham amalga oshiriladi. 
O`rtoqlik sudlari O`zbekiston Respublikasi “O`rtoqlik sudlari to`g`risida”gi nizomda 
ko`rsatilgan fuqarolik ishlarini ko`rib, hal qiladi. Fuqaro va tashkilotlarning sha'ni va 
qadr-qimmatini himoya qilish sud tartibida amalga oshiriladi. Ba'zi hollarda, agar 
fuqaroning sha'niga dog` tushiradigan va qadr-qimmatini pastga uradigan ma'lumotlar 
shaxsning turar joy yoki ishlash joyida birinchi marta sodir etilgan bo`lsa, jabrlangan 
shaxsning huquqi turar joy yoki ishxonasidagi o`rtoqlik sudi tomonidan himoya 
qilinishi mumkin. 

---

27