Chirchiq davlat pedagogika instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi "tasdiqlayman"

korporativ huquqiy munosabatlar 
(4) ham vujudga keldi. Subyektlarni yuridik 
shaxs belgilariga ega bo`lgan tashkiliy-huquqiy tuzilmalar – korporatsiyalarda 
a'zoligi (ishtiroki) asosida vujudga keladigan huquqiy munosabatlardir. Bunday 

---

22 
huquqiy munosabatlar mazmunini korporativ huquq tashkil etadi. Korporativ huquqiy 
munosabatlarni vujudga kelish asoslari turlicha bo`lib, ular jumlasiga: 
– ta'sis shartnomasida qatnashish; 
– kooperativga a'zo bo`lib kirish; 
– aksiyalarni sotib olish va sh.k. kiradi. 
Korporativ huquq tufayli korporatsiya ishtirokchilari (xo`jalik shirkatlari, 
jamiyatlari, kooperativlar va sh.k. a'zolari) korporatsiyani va uning mol-mulkini turli 
shakllarda boshqarishda qatnashadilar. Korporativ huquqlarini amalga oshira borib, 
korporatsiya qatnashchilari fuqarolik huquqining mustaqil subyekti – yuridik shaxs 
hisoblangan ushbu korporativ tuzilma erki-irodasini shakllanishiga ta'sir etadi. 
Bunday vaziyat fuqarolik-huquqiy tartibga solish uchun tipik xol emas, chunki 
umumiy qoidaga ko`ra fuqarolik muomalasida subyektlar mustaqil va birbiriga 
bog`liq emas, shu sababli kontragentlar erki-irodasini shakllanishida bevosita 
qatnasha olmaydi. 
Korporativ huquqlarni amalga oshirish bevosita yoxud bavosita bunday huquq 
sohiblari mulkiy manfaatlarini qanoatlantirish maqsadini ko`zda tutadi. Shu sababli 
ham korporativ huquqlarni mulkiy huquqlar jumlasiga mansub deb hisoblash 
mumkin. 
5) 
Imtiyozli 
(afzallik) 
huquqiy 
munosabatlar. 
Fuqarolik-huquqiy 
munosabatlarida muayyan huquq subyektiga imtiyoz, afzallik beruvchi huquqlar 
mazmunini o`z ichiga olgan alohida guruhdagi huquqiy munosabatlar mavjud. 
Masalan, ulushli mulkda umumiy ulushli mulkdagi ulush sotilganda sherik 
mulkdorlar imtiyozli sotib olish huquqiga ega (FKning 224- moddasi). Yopiq 
aksiyadorlik jamiyati a'zosi ham o`z aksiyalarini sotganda, boshqa a'zolar sotib 
olishda imtiyozga ega. Garovga oluvchi garov predmeti sotilganda, uning qiymati 
hisobidan o`z talablarini qanoatlantirishda boshqa kreditorlarga nisbatan imtiyozga 
ega. Ushbu huquqlar o`ziga xos bo`lib, fuqarolikhuquqiy munosabatlari subyektlari 
teng huquqligi doirasidan tashqari chiqadi. Shu sababli ham imtiyozli huquqiy 
munosabat faqat qonunda belgilangan asoslar bo`yicha va maxsus doiradagi 
subyektlar uchungina vujudga keladi. Imtiyozli huquqlar mustasno xarakterga ega 
bo`lib, faqat vakolatli subyektgina undan voz kecha oladi. Imtiyozli huquqlarni 
buzuvchi har qanday yuridik harakatlar o`z o`zidan haqiqiy sanalmaydi.