Chirchiq davlat pedagogika instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi "tasdiqlayman"

3. Da'vo muddatining turlari 
Huquqi buzilgan shaxslarning da'volari yuzasidan ularning huquqini himoya 
qonun bilan belgilangan da'vo muddatlari huquqiy munosabatning ishtirokchilariga 
va mazmuniga qarab umumiy va maxsus (qisqartirilgan yoki uzaytirilgan) 
muddatlarga bo`linadi. 
Umumiy da'vo muddati – huquqiy munosabatlarda qatnashuvchi barchasi uchun 
uch yil qilib belgilangan (FKning 150-moddasi). FKning 151-moddasiga asosan 

---

114 
ayrim turdagi talablar uchun qonunlarda da'vo muddatiga qaraganda qisqartirilgan 
yoki uzaytirilgan maxsus da'vo muddatlari belgilanishi mumkin. 
Maxsus da'vo muddatlari faqat qonunlarda to`g`ridan-to`g`ri ko`rsatilgan 
hollardagina qo`llaniladi. Chunonchi, olti oy davom etadigan qisqartirilgan da'volar 
bo`ladi: 
1)
neustoyka (jarima, penya) undirish to`g`risidagi da'volar; 
2)
sotilgan ashyoning kamchiliklari to`g`risidagi da'volar; 
3)
sifati lozim darajada bo`lmagan mahsulotlarni yetkazishdan kelib da'volarga 
joriy qilinadi. Da'vo muddatlari imperativ, ya'ni qat'iy belgilanganligi sababli bu 
muddatlar ularni hisoblash tartibi taraflarning kelishuvi bilan o`zgartirilishi mumkin 
emas (FKning 152-moddasi). 
Da'vo muddatining o`ta boshlashi 
Da'vo muddatini to`g`ri hisoblash uchun uning qay vaqtda tugashini zarur. Da'vo 
muddatining tugashi da'vo qilish huquqi vujudga kelgan kundan boshlanadi (FKning 
154-moddasi). Bunday huquq, ya'ni da'vo muddati shaxs o`zining huquqi 
buzilganligini bilgan yoki bilishi lozim bo`lgan kundan o`ta boshlaydi. 
Da'volarning turlariga qarab da'vo muddati o`tishining boshlanish payti bir 
bo`lmaydi, jumladan, bajarish muddati ko`rsatilgan majburiyatlar bo`yicha da'vo 
muddatining o`tishi uchun shu ko`rsatilgan bajarish muddatining oxirgi kunidan 
keyingi kundan boshlanadi. Masalan, fuqaro boshqa birovga 1995 yil 20 dekabrda 
to`lash sharti bilan qarz bergan bo`lsa, da'vo muddatining o`tishi shu yil 21 oktabr 
soat 00-u 01 daqiqadan boshlanadi. 
Bajarish muddati ko`rsatilmagan majburiyatlar bo`yicha da'vo muddatining 
majburiyatlarning vujudga kelgan paytidan boshlanadi. Birovga zarar yetkazishdan 
kelib chiqadigan majburiyatlar bo`yicha da'vo muddatining o`tishi jabrlangan 
shaxsning o`ziga zarar yetkazilganligini bilgan yoki bilishi lozim bo`lgan kundan 
e'tiboran boshlanadi. 
Ba'zi da'volar bo`yicha da'vo muddati o`tishining boshlanishi to`g`risida 
qoidalar belgilangan. Chunonchi, yuk tashish shartnomasi yuzasidan yuk tashuvchiga 
nisbatan da'vo qilish uchun belgilangan ikki oylik muddatning o`tishi e'tiroz 
bildiruvchi tomonidan javob olingan yoki javob berish uchun belgilangan 
muddatning o`tgan kunidan boshlanadi; sifati lozim darajada bo`lmagan mahsulotlar 
yetkazib berishdan kelib chiqadigan da'volar uchun belgilangan da'vo muddatining 
o`tishi yetkazib berilgan mahsulotdagi kamchiliklar sotib oluvchi tomonidan tegishli 
tartibda belgilangan kundan boshlanadi.