Chirchiq davlat pedagogika instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi "tasdiqlayman"

Kafolat muddatlari. 
Bu muddatlar davomida sotib olingan yoki buyurtma 
ashyoda yoxud bajarilgan ishda kamchiliklar topilgan taqdirda, oluvchi yoki 
buyurtmachi mazkur nuqsonlarning tekinga yo`qotilishini yoki ashyoning 
almashtirilishini yoxud qayta olib, buning uchun to`langan pulning qaytarilishini 
talab qilish huquqiga ega bo`ladi. Kafolat muddatining o`tkazib yuborilishi oluvchi 
yoki buyurtmachini yuqorida ko`rsatilgan huquqlardan mahrum qiladi. Masalan, 6 

---

109 
oylik kafolat muddati belgilangan soatni olgan fuqaro mazkur muddat davomida unga 
bo`lgan kamchiliklar to`g`risida arz qilmasa, keyinchalik uni almashtirish yoki pulini 
olish huquqini yo`qotadi. 
Majburiyatlarni bajarish va huquqlarni amalga oshirish vaqtini muddatlar
ga 
misol qilib qarz shartnomasi bo`yicha 15 aprelda olingan qarzning qarzdor tomonidan 
ikki oydan so`ng, ya'ni 15 iyunda qaytarish majburiyati olinganligini ko`rsatish 
mumkin. Mazkur muddat bir tomondan majburiyat vaqtini belgilasa, ikkinchi 
tomondan kreditor uchun huquqni amalga oshirish vaqti kelganligini bildiradi. 
Huquqiy oqibatiga ko`ra muddatlar huquqni vujudga keltiruvchi, huquqni 
o`zgartiruvchi va huquqni bekor qiluvchi muddatlarga bo`linadi. 
Huquqni vujudga keltiruvchi muddatlar
ning o`tishi natijasida fuqarolik 
huquqlari vujudga keladi. Bunda huquqning bir shaxsdan ikkinchi shaxsga o`tishi 
ahamiyatga ega emas. Masalan, oldi-sotdi shartnomasiga muvofiq tovarga nisbatan 
mulk huquqi sotuvchiga tovar topshirilishi muddati natijasida vujudga keladi(FKning 
389-moddasi). 
Huquqni o`zgartiruvchi muddatlar 
o`tishining boshlanishi yoki o`tib ketishi 
fuqarolik huquq va burchlarini o`zgarishiga olib keladi. Huquqni o`zgartiruvchi 
muddatlar o`z tabiatiga ko`ra shartnomaviy munosabatlarda keng qo`llaniladi va 
odatda bunday muddatlarning o`tishi natijasida shartnoma taraflarining huquq va 
majburiyatlari u yoki bu darajada o`zgaradi. Masalan, pudrat shartnomasiga muvofiq 
buyurtmachining bajarilgan ishni qabul qilishdan bosh tortishi ishni topshirish 
kechikib ketishiga sabab bo`lsa, tayyorlangan (qayta ishlangan) ashyoning tasodifan 
nobud bo`lish xavfi ashyo topshirilishi lozim bo`lgan paytdan buyurtmachiga o`tgan 
deb hisoblanadi (FKning 646-moddasi). Bunda ashyoning tasodifan nobud bo`lish 
xavfi avval pudratchida bo`lgan bo`lsa, belgilangan muddatning o`tishi natijasida bu 
xavf buyurtmachiga o`tadi.