Chirchiq davlat pedagogika instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi "tasdiqlayman"

Birja bitimlari 
Bitimlar orasida birja bitimlari o`ziga xos xususiyatga ega. Birja avvaldan 
tayinlanadigan manzil va vaqtda belgilangan qoidalar asosida ochiq savdo-sotiq 
o`tkazish orqali birja tovarlari bilan erkin ulgurji savdo qilish uchun shartsharoitlar 
yaratuvchi yuridik shaxsdir. 
Birjalarda quyidagi bitimlar tuzilishi mumkin: – bor (mavjud) tovarlarning oldi-
sotdi bitimlari, shu jumladan, tovarlarni berib yuborish yoki yetkazib berish yoxud 
tovarga egalik qilish huquqini beruvchi hujjatlar topshirishni ko`zda tutuvchi oldi-
sotdi bitimlari; – forvard bitimlar, ya'ni bir tovarni yetkazib berish muddatlarini harid 
qilish va sotishga doir bitimlar; – fyuchers bitimlar, ya'ni standart kontraktlarga doir 
oldi-sotdi bitimlari; –opsion bitimlar, ya'ni tovarlarni yoki tovarlar yetkazib berish 

---

94 
kontraktlarini belgilangan narxlar bo`yicha kelgusida harid qilib olish yoki sotish 
huquqlariga doir oldi-sotdi bitimlar. 
Forvard va fyuchers bitimlari hamda opsionlar savdosini amalga oshiruvchi 
o`zining hisob-kitob (kliring) markazlari orqali bitimlar ijrosini kafolatlashi shart. 
Birjalarda tuzilgan bitimlarda tegishli taraflardan tashqari vositachilar ham 
qatnashadilar. Bunda vositachilik vazifasini broker (oldi-sotdi bitimlar tuzilishida o`z 
mijozlarining topshirig`i bo`yicha va ularning nomidan vositachilik xizmatlarini 
amalga oshiruvchi shaxs) amalga oshiradi. Birja bitimlari birjalarda ro`yxatdan 
o`tkaziladi va ular notarial etmaydi (qonunda nazarda tutilgan hollardan tashqari). 
Birja bitimlarining mazmuni (tovarning nomi, miqdori, narxi, ijro o`rni va 
muddatidan boshqa) oshkor etilishi mumkin emas. Birja bitimlari birja nomidan va 
uning hisobidan tuzilishi mumkin emas. Birja bitimlari faqat yozma shaklda tuziladi. 
Bitim bilan bog`liq nizolar oldin birjalar hakamlik (ixtilof) komissiyasida hal etiladi. 
Qarordan rozi bo`lmagan tomon sudga murojaat etishga haqli.