Chiqindilarni boshqarish

4.2. Ishlatilgan moylarni birlamchi tozalash sxemasi

Ishlatilgan moylar va yoqilg‘ilarni qayta ishlash maxsus qurilmalar orqali amalga oshiriladi. Qurilmalarning ishlash prinsipi moylarni aralashtirish, tarkibini alohida komponentlarga ajratish kabi murakkab jarayonlarda amalga oshiriladi. Olib kelingan ishlatilgan moylarni tayyor mahsulot holiga keltirguncha bir qancha bosqichlardan o‘tadi.

• 
  Birinchi qayta ishlashga tayyorlash;
  
• 
  Birlamchi qayta ishlash, neft mahsulotlarini haydash;
  
• 
  Neft va gazlarni ikkilamchi qayta ishlash (neftni haydash (peregonka) jarayonida o‘zining sifatini yaxshilaydi);
  
• 
  Hosil bo‘lgan neft mahsulotlarini tozalash.
  

Neft va neft mahsulotlarini olishda har xil usullardan foydalanish mumkin.

Birinchi bosqich – neft mahsulotini haydashga tayyorlash

Neftda har xil moddalar uchraydi: suv, tuz, loy, gurunt aralashmalari qum, yo‘lida uchraydigan neft gazi (PNG). Neftni qazib olish qancha uzoq vaqt davom etsa, tarkibida aralashmalar shuncha ko‘payadi. Bu esa ularni yetkazishda va qayta ishlashda qiyinchiliklar tug‘ilishiga olib keladi. Sanoat nefti qazib olingan neftdan farq qiladi. Qazib olingan neft ko‘pgina xohlamaydigan aralashmalardan tarkib topadi, ularni kompleks tozalashga, ya'ni mexanik tozalash va filtrlashga tg‘ri keladi. Bundan tashqari qazilma neftni tayyorlash bosqichida tozalash separatorlari neft va gaz tozalash turlariga bo‘linadi.
Neftni suvdan va aralashmalardan mexanik tozalash yopiq idishda uzoq vaqt sovuq holatda tindirish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Keyingi jarayonlarda neftni qayta ishlash samaradorligini oshirishda neft mahsuloti maxsus elektrouskunalarda tuzsizlantiriladi.
Birlamchi usulda ishlatilgan moyni (peregonka) haydaydi, fizik usulda 350⁰S haroratgacha qizdiriladi, aralashma komponentlarga ajratiladi.
Ikkilamchi qayta ishlashda neft mahsuloti termik usulda uglevodorodlar molekula atomlari hosil qilinadi.
Moy mahsulotlari sanoat neftidan farqli ravishda qayta ishlanishi murakkab jarayonlarda amalga oshiriladi. Birinchi bosqichda mexanik usulda tozlalanib, keyin filtrlanadi.
Neft mahsulotlarining suv bilan aralashmasi qiyin eriydigan emulsiya hosil qiladi. Emulsiya ikki xil ko‘rinishda bo‘ladi:

• 
  Gidrofil (neft suvda);
  
• 
  Gidrofob (suv neftda).
  

Emulsiya, ya'ni aralashmani tozalash quyidagi; mexanik, elektrik, kimyoviy jarayonlardan o‘tadi.
Mexanik jarayonda eritma 8 dan 15 gacha atmosfera bosim ostida 120-160⁰S haroratda 2-3 soat vaqt davomida ishlov berilib tarkibga ajraladi.
Emulsiya (aralashma) markazdan qochma kuch ta'sirida aylanish tezligi 3500-
50000 ob/min aylantirish orqali bo‘linadi.
Elektrik jarayonda elektrodegidrad usulda, elektrik ta'sirda suv zarrachalari bir biri bilan birikma hosil qiladi. Bu jarayonda suv neftdan tez ajraladi.