Chiqarish markazi

16.2-jadval  
Tuproq namligini aniqlash  
Qatlam,sm. 
Tuproq nam sig‘imi, % 
Tuproqning sug‘orishdan oldingi 
namligi, % 
Eslatma 
Og„irligiga 
nisbatan 
Hajmga 
nisbatan 
Og„irligiga 
nisbatan 
Hajmigi 
nisbatan 
CHDNSga 
nisbatan 
0-10 
25,3 
35,4 
9,3 
13,0 
36,7 
Hajm 
massasi 
barcha 
qatlamlar 
uchun 
shartli 
ravishda 
1,4 deb 
qabul 
qilingan 
10-20 
24,4 
34,2 
10,4 
14,6 
42,6 
20-30 
22,6 
31,6 
13,6 
19,0 
60,2 
30-40 
23,0 
32,2 
16,9 
23,7 
70,4 
40-50 
22,3 
31,2 
17,3 
24,2 
73,1 
50-60 
21,8 
30,5 
17,8 
24,9 
81,6 
60-70 
22,9 
32,1 
17,9 
25,1 
78,2 
70-80 
22,7 
31,8 
18,8 
26,3 
82,8 
80-90 
21,9 
30,2 
19,9 
27,9 
91,3 
90-100 
22,0 
30,8 
20,0 
28,0 
90,9 
0-50 
23,5 
32,9 
13,5 
18,9 
57,6 
0-70 
23,2 
32,4 
14,7 
20,6 
63,4 
0-100 
22,9 
32,0 
16,2 
22,7 
70,8 
 
Qatlamlarda suv zahirasi, m
3
/ga 
0-50 
 
1646 
 
945 
 
 
0-70 
 
2272 
 
1445 
 
 
0-100 
 
3203 
 
2267 
 
 
 
 
Tuproqning  0-100sm.  qatlamidagi  namli  tanqisligi  (3203-2267  m
3
/ga)  936 
m
3
/ga teng. Shunda sug„orish me‟yori (936 m
3
/ga +10%) 1029,6m
3
/ga bo„dadi. 
 
Amalda sug„orish me‟yorini tuproqning og„irligiga nisbatan namlik  asosida 
ushbu formula bo„yicha hisoblagan qulay: 
 
M=(Wn-Wm)∙100d∙h+k, 
 
Bunda: Wn-tuproq og„irligiga nisbatan dala nam sig„imi, %; 
 
Wm-suv oldi tuproq namligi, %; 
 
d-tuproq hajm og„irligi, g/sm
3
; 
 
h-hisobli qatlam qimati, m; 
 
k-sug„orishda  bug„lanishga  sarflangan  suv,  m
3
/ga  (namlik  tanqisligining 
10% i). beradi: 
 
M=(Wn-Wm)100d∙h+k=(22,9-16,2)100∙1,4∙1,0+ k=938+93,8=1031,8m
3
/ga. 
 
Bu  formuladan  foydalanilganda  har  bir  qatlam  namligini  hajm  og„irligiga 
nisbatan hisoblashga ehtiyoj qolmaydi. 
 
Tuproqdagi  zarur  fiziologik  namlik  zahirasi  yuqoridagi  formulada 
hismoblanadi,  faqat  W
m
  qiymatiga  olinadi(%  tuproq  og„irligiga  nisbatat).  Bu 
qiymat suv berilmaydigan (lalmi sharoitda) yoki tankis bo„lganda o„simlik iste‟mol 
kiladigan tuproqdagi suv zahirasidir. 

---

92 
 
 
Sug`orishda  suvni o‘lchash.  Tajriba variantlariga  berilgan suv miqdori  turli 
suv o„lchagichlar orqali hisoblanadi. Shulardan eng ko„p ishlatiladiganlari: 
 
-suv o„tkazish kengligi 25, 50, 75, 100 va 125sm. bo„lgan «Chippoleti» suv 
o„lchagichi; 
 
-suv o„tkazgichi 30, 60 va 90
0
 bo„lgan «Tomson» suv o„lchagichi; 
 
-suv chiqish joyi aylana yoki kavdrat shaklida konussimon 10, 15, 20, 30, 35 
va 40sm bo„lgan suv o„lchagichlardir. 
 
Suv  o„lchagich,  uning  o„lchamlari  suv  sarfi  va  yer  nishabligiga  qarab 
tanlanadi. 
 
Suv o„lchagich to„gri ishlash uchun: 
 
-u ariq yuqkorisidagi 5-6m. vaundan pastdagi 2-3m. yer juda to„gri bo„lishi; 
 
-ariq  devorga  perpedikulyar,  suv  yuzasiga  gorizlntal  va  devorlari  tik  holda 
(shvun  bo„yicha)  o„rnatilishi  zarur,  qimirlamay  turishi  uchun  orqa  tomonidan 
ikkita qoziq qoqilishi; 
 
-o„tkazgich suv sathidan 15-20sm. yuqori turishi; suv oqib tushayotgan oqim 
bilan suv o„lchagich devoir orasida bo„sh joy bo„lishi, agar bo„sh joy bo„lmasa, suv 
o„lchagich noto„gri ishlamasligi uchun uning devorini yana ko„tarish; 
 
-suv o„tkazgichdan suv o„ta sust o„tishi (0,2m/sek) uchun uning old qismida 
oqim tezligini susaytirish maqsadida kengligi 1,0-1,5m, uzunligi 3-4m, chuqurligi 
0,6-0,7m.  li  hovuzcha  hosil  qilinishi,  agar  bu  hovuzcha  oqim  tezligini  susaytira 
omasa, u holda uning oldiga tahta, shoh-shabba yoki qamish bosib, to„sin qilinishi 
va suv shu to„sin tagidan o„tkazilishi 
 
-suv  o„lchagich  o„tkazgichdan  oqib  o„tayotgan  suv  ustuni  balandligi 
o„tkazgich  kengligining  uchdan  biridan  baland,  o„ndan  biridan  past  bo„lmasligi, 
aks holda u katta oqimda noto„g„ri ishlay boshlashini ununmaslik kerak. 
 
Suv  o„tkazgich  kengligi  turlicha  bo„lganda  suvning  cheklangan  balandligi 
16.3-jadvalda qayd etilgan darajada bo„ladi. 
 
Chippoleti  suv  o‘lchagichi  tuzilishi  sodda  bo„lib,  har  qanday  ustahonada 
tayyorlanishi mumkin. Buning uchun uning 16.3-chizma va 16.3-jadvaldagi asosiy 
o„lchovlaridan foydalanish lozim. 
 
16.3-chizma. Chippoleti suv o‘lchagichning tasviri. 

---

93