Chiqarish markazi

Tajriba  uchun  dala  tanlash.  Tajriba  o„tkaziladigan  dala  joy  uchun  tipik, 
tuprog`i  bir  hil  va  yahshi  tekislangan  bo„lishi  kerak.  Tajriba  qo„yishdan  avval 
tuproqning mehanik tarkibi, agrokimyoviy hususiyatlari va dalaning kamida ohirigi 
3 yildagi ho„jalik tarihi belgilanadi. 
 
O„zPITIda  olib  borilgan  ko„p  yillik  tajribalar  natijalari  dalolat  berishicha, 
tuproq  orqali  ta‟sir  etivchi  gerbitsidlar  sepilgan  dalalarda  begona  o„tlar  kamayib, 
botanik tarkibi, o„zgaradi. Shu sababli yangi preparatlarni sinash uchun yangi dala 
tanlash  zarur.  Gerbitsidlarni  uzoq  muddat  qo„llash  yoki  ularni  almashtirib  solish 
bo„yicha  tajribalar  uchun  kattaroq  dala  tanlanib,  1-2-3  yilgi  variantlar  bo„lishi, 
unda doimo gerbitsid sepilmaydigan nazorat varianti ham bo„lishi zarur. 
 
Tajriba  variantlari.  Maqsadlari  va  vazifalariga  ko„ra,  tajriba  tizimiga  turli 
masalalar (yangi, istiqbolli preparatlarni tanlash, gerbitsidlarni almashlab ekishda, 
tuproqqa  turli  ishlov  berish  tehnologiyalari,  ma‟dan  o„gitlarning  har  hil  turlari  va 
me‟yorlari,  shuningdek,  mahalliy  o„g`itlarning  turli  me‟yorlari  qo„llangan 
sharoitda solish) kiritilish lozim. 
 
Ko„pchilik  gerbitsidlar  (dalapon,  reflan,  prometrin  va  b.k.)  tuproqqa 
ilosolinib, ildiz orqali o„simlikka o„tadi, bir qismi esa amal davrida sepilib, barglar 
orqali ta‟sir qilinadi. Ikki holda ham ularning kirishini, harakatini, o„simlikdagi va 
tuproqdagi kimyoviy moddalar o„zgarishga, hosilga ta‟sirini o„rganish darkor. 
Qiyoslanayotgan  variantlar  asoasan  quyidagilarni  aniqlashga  imkon  berishi 
kerak:  o„rganilayotgan  usullarnig  begoan  o„tlar  nufuziga  dastlabki  va  keyingi 
ta‟siri;  dala  fitotsenozining  o„zgarishi;  gerbitsidlarning  pahta,  g`alla  va  boshqa 
ekinlar  hosili  va  hosil  sifatiga  ta‟siri;  gerbitsidlarning  o„simliklar  va  tuproqda 
to„planish  sur‟ati,  migratsiyasi  va  detoksikatsiyasi;  gerbitsidlarning  atorf-muhitga 
ta‟siri; o„rganilayotgan usullarning iqtisodiy samaradorligi. 
 
Yangi,  yuqori  ta‟sirchan  gerbitsidlarni  tanlash  maqsadida  o„tkazilayotgan 
tajriba ularni sepishning 2-3 me‟yori, turli usullari va muddatlari o„rganilishi zarur. 
 
Tajriba tizimiga, albatta, nazorat varianti kiritilishi zarur. Chunki preparatlar 
ta‟sirchanligi  nisbatan  belgilanadi.  Unga  gerbitsid  solinmaydi,  chopiq,  qator 
oralariga ishlov berish o„tkaziladi. 
 
Tajribada barcha variantlar bo„yicha ishlar qisqa muddatlarda (1-2 kun), bir 
hil sharoitda, yuqori agrotehnik darajada sifatli o„tkazilishi shart. 
Gerbitsidlar qo„llanilayotgan almashlab yoki navbatlab ekishlar shu sharoit uchun 
tipik bo„lishi, ular ziroatlarga va atrof-muhitga salbiy ta‟sir etmasligi zarur. Tajriba 
variantlari,  qo„llanilayotgan  preparatlar  butun  rotatsiya  uchun  yagona  bo„lishi 
kerak,  rotatsiya  orasida  yangi  gerbitsidlar  yoki  variantlar  kiritish  man  etiladi. 
Meteorologik  omillar  ta‟sirini  to„liq  qamrash  uchun  tajriba  3-4  yil  davomida 
o„tkazilishi, bunda faqat sinovdan o„tkazilgan gerbitsidlarni qo„llash zarur. 
Variantlar  o‘lchami  o„rganilayotgan  usulga  bog`liq.  Har  bir  variant  yangi 
gerbitsidlar tanlash uchun 50 m
2
 dan 100 m
2 
gacha, boshqa tajribalarda 100-400m
2 
qilib  belgilanadi.  Ishlab  chiqarishda  variant  maydoni  1  gektargacha  yetishi 
mumkin. Kichik variantlar kengligi seyalkaning bir yurishiga teng bo„lib, shundan 
2  o„rta  qatori  hisoblidir.  Boshqa  tajribalarda  variant kengligi  seyalkaning  ikki  va 
undan  ham  ko„p  o„tishiga  teng  bo„ladi.  Shunga  mos  holda  himoya  va  hisobli 
qatorlar soni ham ortadi. 

---

100